fï
Luchtfoto van Fort Sint Jan (foto: pSpmflfie Zeeland)
Door: Sandra Dobbelaar en
Willy Verschraegen, medewerker
en vrijwilliger SLZ Stichting
Menno van Coehoorn
Wat moet het landschap er ongelofelijk anders
hebben uitgezien. Bladerend door een boek over
landverlies en inpolderingen zie ik kaartjes uit de
16e en 17e eeuw. Zeeuws-Vlaanderen is nog niet
te herkennen. Stadjes als Aardenburg, IJzendijke,
Biervliet, Axel en Hulst, lagen toen verscholen
achter hoge wallen. Het tussenliggende landschap
kende uitgestrekte schorrengebieden en zeearmen,
met in de droge polders wat boerderijen. Een reis
moest te voet, met paard en wagen of boot en
moet een behoorlijke onderneming zijn geweest.
Merkwaardig om in dat vermoedelijk vrij lege
landschap ineens enorme wallen met forten tegen
te komen. Deze dienden als verdedigingswerken
tijdens de beroemde Tachtigjarige Oorlog. Lopend
naar het zuiden passeerde je eerst de Staatse linie
en daarna de Spaanse. Het tussenliggende gebied
was onder water gezet om het de soldaten moeilijk
te maken het vijandelijke gebied te benaderen.
Beide linies zagen er ongeveer hetzelfde uit.
Een fort was vierkant,
bestond uit een aarden
wal, soms met bastions,
en was omgeven door
een gracht. Midden op
een fort bevond zich een
uitkijktoren en enkele
kleine gebouwtjes voor
het onderkomen van de mili
tairen en de opslag van muni
tie en proviand. Een liniedijk
verbond de forten met elkaar
en had drie functies:
het tegenhouden van het
water, het was een hindernis
voor de vijand en de militai-
1
TT
ren konden zich over de dij
ken snel van het ene naar het
andere fort verplaatsen.
De forten zijn tegenwoordig,
vooral rond Axel, door hun
vierkante vorm nog goed te
herkennen. Van een grote
afstand lijkt de linie een
gewone dijk met bomen,
maar om het te beleven moet
je over de linie(dijk) lopen om
het als verdedigingsbouw
werken te kunnen beleven.
(N)iets nieuws
Hoewel de linies al ruim 400
jaar in ons landschap liggen,
staan ze pas de laatste
tientallen jaren flink in de
belangstelling. Studies wer
den verricht, visies opgesteld,
herstel en reconstructies uit
gevoerd. Recent is opnieuw
een project gestart waarmee
verschillende onderdelen van
de linies niet alleen hersteld,
maar ook toegankelijk en
beleefbaar gemaakt kunnen
worden.
