Historische grenspalen
in of uit de polder?
Door: Sandra Dobbelaar, SLZ
Al vele jaren zijn via Stichting Landschaps
beheer Zeeland (SLZ) vrijwilligers actief met
historische grenspalen. In 2008 werd een
Zeeland brede inventarisatie gehouden.
Alle opgespoorde grenspalen werden
gefotografeerd, beschreven en voorzien
van een coördinaat en in een digitaal
bestand opgeslagen. Door speurwerk op
oude kaarten en in oude documenten,
kwam er zicht op ontbrekende palen. Een
aantal daarvan zijn zonder probleem in
het veld opgespoord, maar in de meeste
gevallen lag het ingewikkelder. Dan waren
er tips nodig. Aandacht via de media en
veel praten met lokale mensen, leverde
bruikbare informatie op. Soms bleken palen
gewoon een eindje verderop te staan.
Andere bleken verhuisd te zijn en weer
andere zaten onder de grond verstopt.
Op dit moment zijn alle geïnventariseerde
historische grenspalen met coördinaat,
te vinden in de Cultuurhistorische Hoofd
structuur (CHS) op de site van de Provincie
Zeeland. Tevens is een uitgebreid bestand
bij het Waterschap en een aantal gemeen
ten aanwezig.
Nog regelmatig duiken er palen op, vooral
op Walcheren. Mensen weten er nog een te
staan of vinden er een bij grondwerkzaam
heden. Vrijwilligers zoeken dan de originele
standplaats op via archief en kaartonder-
zoek, regelen de nieuwe standplaats, (her)-
plaatsen de palen, regelen het beheer,
maken en plaatsen soms een informatie
bordje. Onmisbaar zijn ook de vrijwilligers
die regelmatig de palen bezoeken om te
kijken hoe ze er bij staan en óf ze er nog
staan. Vooral dat laatste is voor een aantal
palen telkens weer spannend, want helaas
raken jaarlijks palen onherstelbaar bescha
digd of verdwijnen ze, omdat ze in de weg
staan bij maai- en (weg)werkzaamheden.
Medewerkers en vrijwilligers van SLZ wer
ken daar al vele jaren aan, maar het blijkt
erg lastig om er een structurele oplossing
voor te vinden. Het zou goed zijn dat de
historische grenspalen die er nog zijn in
onze polders wat meer op waarde zouden
worden geschat. Allemaal vertellen ze een
stukje geschiedenis van onze streek, wat ze
met hun verdwijning met zich meenemen.
Tiendpaal 206 bij Zanddijk
Het is al bijna een jaarlijkse traditie: het
herplaatsen van een tiendpaal ergens in
Walcheren. Wim Roose en Hans Bostelaar,
vrijwilligers cultuurhistorie van SLZ, kregen
een melding over een hardstenen paal
met het nummer 206 zt 1 in een tuin bij
Veere. Het bleek om een tiendpaal te gaan
(zt staat voor Zeeuwse Tiende). Tiendpalen
markeerden de grens tussen eigendom
men van verschillende grondeigenaren.
Dit waren gronden waarover pachters
belasting moesten betalen in de vorm van
een deel van de oogst. Anders dan in ande
re delen van ons land, was dat geen tiende,
maar een elfde deel. De naam tiendpaal is
in Walcheren dus eigenlijk een beetje gek.
Na wat zoekwerk in archiefstukken werd
aan de hand van het nummer de originele
standplaats achterhaald vlak bij Zanddijk.
De paal werd in november 2017 weer aan
Landschapsbeheer Zeeland Zomer 2018 Samenwerken aan ons cultuurlandschap
15
