Monumentale bomen op erven
Door: Lucien Calle, SLZ
In onze serie over monumentale bomen in
Zeeland is tot nu toe een aantal gemeenten
in Zeeland beschreven. Het accent lag daar
bij op bomen van openbare plaatsen, zoals
pleinen, begraafplaatsen en langs wegen.
Voordat we verder gaan met de andere
gemeenten, nu eerst een artikeltje over
monumentale bomen op erven. Waar de
"openbare" bomen steeds van dichtbij te
bewonderen zijn, is dat op erven meestal
niet het geval. Toch sieren ook de monu
mentale bomen op erven het landschap.
Erven met mooie bomen vallen al van ver
op in het open Zeeuwse landschap. Goed
begroeide erven vormen groene oases in
het vaak grootschalige landschap.
Italiaanse populieren rond een erfbijZuidzande.
Alle foto's: Lucien Calle
Slechts heel af en toe kom je ze nog wel
eens tegen, zo'n rij oude Italica's en dat is
dan tegelijk een stukje cultuurhistorie.
Functies
De bomen hebben vaak meerdere functies.
Naast landschappelijke en ecologische
hebben ze ook cultuurhistorische waarde.
En natuurlijk zijn het uitstekende windvan
gers in een windrijke provincie als Zeeland.
Vroeger werden hiervoor de karakteristieke
Italiaanse populieren gebruikt. Het zijn zuil
vormige en zeer hoog opgaande bomen,
die bijna altijd in rijen rondom het erf of de
boomgaard werden aangeplant. Helaas
bleek deze soort niet zo sterk te zijn en
geleidelijk aan zijn deze bomen vervangen
door andere windvangers, bijvoorbeeld de
Vereecken populier. Van oudsher worden
ook elzen vaak gebruikt als windvangers.
Als windvang worden ook wel windsingels
toegepast. Het is een randbeplanting in de
vorm van smalle langgerekte bosjes. Naast
opgaande bomen als schietwilgen, essen
en Canadapopulieren vinden we hier ook
tal van struikvormige soorten die het van
onderen goed dicht zetten, zoals meidoorn,
sleedoorn, hondsroos, veldesdoorn, bos- en
grauwe wilg. Deze bosjes zijn waardevol
voor dieren die er dekking en voedsel vin
den. Landschappelijk gezien is het fijn,
zeker als er mooie bebouwing aanwezig is,
dat die van buitenaf zichtbaar is. Als er
grote loodsen staan is het juist prettig dat
die door serieuze groensingels wat aan het
oog onttrokken zijn.
16
Als een boerderij een oprijlaan van
monumentale bomen heeft, verleent
dat het erf een zekere status. Oprijlanen
kunnen uit verschillende boomsoorten
bestaan. Paardenkastanjes, platanen en
essen zijn populair. Vaak zie je op en
rond het erf ook wel hoogstamfruit-
bomen, bijvoorbeeld in een huisweide,
tegen de bebouwing aan. Naast de sier-
waarde was hier ook altijd de fruitoogst
van belang. De meeste hoogstamfruit-
bomen worden echter niet zo hoog,
maar er zijn er wel bij die een reusachtig
formaat kunnen bereiken. Wat te
denken van jutteperen die wel 20 meter
hoogte halen. Ze werden vaak tussen
het huis en de schuur aangeplant, als
bliksemvangers. En ook kersen kunnen
soms uitgroeien tot indrukwekkende
gestaltes.
Solitaire bomen
Als een erf niet te klein is, is er ook ruim
te voor één of enkele mooie solitaire
bomen. In Zeeland worden hiervoor
vaak treurwilgen (vaak bij een poel),
linden, walnoten, eiken, beuken en ook
Treurwilg op een erf bij Zaamslag.
weer paardenkastanjes gebruikt. Als
deze bomen genoeg ruimte krijgen
kunnen ze uitgroeien tot formidabele
afmetingen, waarbij ze het hele erf
kunnen gaan domineren.
In de boerderijtuinen staan vaak sier-
bomen. Waar vroeger het assortiment
beperkt was, met soorten als hulst,
taxus, buxus ed., zijn er tegenwoordig
eindeloos veel soorten en maten ver
krijgbaar. Dat zie je in de tuinen ook
terug. Het is er vaak een hele mengel
moes aan soorten en kleuren. Daarbij
worden ook weer zeer diverse snoei-
methoden uitgevoerd. Soms vind je
op erven ook nog wel monumentale
struiken. Soorten als buxus en taxus
kunnen heel oud worden, maar worden
ondanks hun hoge leeftijd niet heel
omvangrijk.
Problemen
Niet altijd gaat het zo goed met de
monumentale bomen op de erven. Het
gebeurt nogal eens dat de bomen te
weinig ruimte hebben. Er is dan een te
dichte plantafstand gebruikt. Niet ieder
een beseft dat een volwassen boom zo
veel ruimte kan innemen. Een ander
probleem is dat diverse boomziekten
flink zijn toegenomen, lepenziekte,
essentaksterfte, bloedingsziekte bij
paardenkastanjes, fytoftoraschimmels
bij o.a. walnoten en dergelijke, hebben
het bomenbestand wat uitgedund. Dat
zijn helaas zaken waar een eigenaar niet
zo veel aan kan doen.
Landschapsbeheer Zeeland Herfst 2019 Samenwerken aan ons cultuurlandschap