Elzen Hakhout bij de haag,
Elzenmeten
In de Schouwse Westhoek zijn nog gedeel
ten karakteristiek cultuurlandschap te vin
den, de elzenmeten. Het zijn kleine per
ceeltjes van gemiddeld één hectare met
een aantal parallel gegraven slootjes.
Langs de slootjes zijn aan weerskanten
elzen geplant. Deze slootjes met elzen
noemt men het rêêtje, het tussenliggende,
door het regelmatig uitbaggeren van het
slootje bollende land, het mêêtje.Tot circa
1952 werden de elzen om de zeven jaar,
na een openbare verkoop, gehakt. Van het
afkomend takhout werden 'mutsaarden',
bijeengebonden bossen elzentakken,
gemaakt. Na de hak werd er twee jaar
voornamelijk boekweit en rogge op
geteeld. Daarna was het mêêtje tot de vol
gende hak als weiland in gebruik. Deze
duinakker- en weiland percelen stonden
bekend als'haaijman'.
Openbare verkoop
Al in 1229 was er sprake van verkoop van
haaijmannen. Een eerste schriftelijke mel
ding, een aankondiging van een openbare
verkoop, dateert uit 1571Geschreven in
zestiende-eeuws schrift: 'zoe laetmen
weten zoe wije begeren te coopen zeker
esse boomen ende willige boemen ende
ander brandthoudt staende int
Noortclooster tot Haemstede dije comme
en maendage als morge naestcommende
in voorschreve clooster ende cooper goe
den coop.'Het'brandthoudt'was elzen
hout.
22
De intensivering van de elzenmeten in
het eerste kwart van de zeventiende
eeuw had mogelijk te maken met meer
vraag naar brandhout. Ook het gebruik
van bossen elzenhout bij dijksbouw
kan een oorzaak geweest zijn. Hoewel
er ook essen, iepen en wilgenpoten
verkocht werden waren de elzen het
meest voorkomend. Eind januari/begin
februari vonden de openbare veilingen
plaats. De kopers verzamelden zich
's morgens bij het perceel en boden
'bij de haag'. Een haag is dubbele rij
elzen langs het slootje. Hagen werden
voornamelijk door arbeiders gekocht.
In de namiddag werd er in de dorps
herberg geboden op de elzen bij 'het
perceel' (ook wel bij 'het gemet7). Deze
bestonden uit meerdere hagen. Ze
werden voornamelijk door bakkers
gekocht, maar ook door landbouwers.
Da Notaris J. sa KATEK Nz. zaltoo
verzoeke van het ARMBESTUUR van Wes-
nachouwenop Vrjjdag den 26 Januari 1872, veilen
1 verkoopen.
Des voormiddags 10 nur:
Een purty extra zwaar T^jarig
■rider Weslenschounen in den Haaiman.
Des avonds G unr, in de herberg te Wcstenschouwen
Een partO DITO in perceelen aldaar.
Het GEWAAI van Willige Boomen
ilduar, en een party extra zwaar Tjarig
Elzen HAKHOUT in perceelen onder Burgh,
aan den Hoogen weg, stnande nabjj de Hofstede van
•lea. heer A. Blom.
Advertentie uit de Zierikzeesche Nieuwsbode
(1872). Met verkoop 'bij de haag'en 'in
percelen'.
Voor de armbesturen van de dorpen
Renesse, Haamstede, Burgh en
Westenschouwen waren de veilingen
een (stabiele) bron van inkomsten.
Ook boden diverse werkzaamheden in
een elzenmeet werk aan arbeiders.
In een verslag van een veiling en op
een kaartje komen we twee zeer speci
fieke benamingen tegen: waterhaag en
krakmutsaard. Een waterhaag was
waarschijnlijk een slootje dat door de
elzenmeet liep, waarlangs aan weers
kanten een elzenhaag stond. Een krak
mutsaard was elzenhout van mindere
kwaliteit, mogelijk een bundel bijeen
geraapte afgewaaide takken, dat alleen
als brandstof diende. Een laatste open
bare verkoop van elzenhakhout
dateert van 22 januari 1952.
Afname
In 1832 telde men nog 685 hectare bos
in de gemeenten Renesse, Haamstede
en Burgh. Langs vrijwel de gehele
strook van de wegen Laöne, Hooge-
zoom en Hogeweg lagen elzenmeten.
In 1879 was het bosgebied afgenomen
tot 620 hectare. In 1979 is dit geredu
ceerd tot 150 hectare. De afname van
de elzenmeten was mogelijk een
gevolg van de verbeterde afwatering.
Vanaf 1877 ging het polderpeil 40 cm
omlaag. Andere redenen waren het
sluiten van de meestoven, de vuur
toren (géén vuren meer stoken) en het
bloedwateren van het vee vanwege
het eten van de elzendropjes. In het
begin van de twintigste eeuw werd in
een periode van vijftien jaar 150 hectare
elzenmeet omgevormd tot onder
andere bloembollenveld en weiland.
Landschapsbeheer Zeeland Winter 2020 Samenwerken aan ons cultuurlandschap
