Behoud van oude granen
in Zeeland
Door: Niek Smits, SLZ en Alex Wieland
oud-medewerker SLZ
Al eeuwenlang worden er op de vrucht
bare Zeeuwse kleigronden graangewassen
verbouwd. Uitgestrekte velden met
wuivend graan zijn bij het landschaps
beeld van Zeeland gaan horen. En nog
steeds wordt er in Zeeland volop graan
verbouwd. Maar veel typisch Zeeuwse
graangewassen hebben de tand des tijds
niet doorstaan. Ze zijn in de loop der tijd
vervangen door rassen met een hoger
rendement.
Hoe oude Zeeuwse graangewassen uit
het landschap verdwenen
Door selectie en kruising werden er steeds
weer nieuwe, betere rassen ontwikkeld.
Rond 1870 werd er bijvoorbeeld volop
Zeeuwse tarwe verbouwd. Later werd dit
gekruist met het hoog opbrengende
Engelse squirehead tarwe en ontstond er
Wilhelmina tarwe. Hieruit kwam in 1921
weer het Juliana tarwe voort. Ook de
schaalgrote van de graanteelt werd steeds
groter.
Dankzij technische ontwikkelingen en
ruilverkaveling ontstonden er grotere
percelen met hoogproductieve graan
gewassen. Goed voor de opbrengst,
maar minder voor de (bio)diversiteit in
het landschap.
Waarom herintroduceren?
Samen met andere organisaties zet SLZ
zich in voor herintroductie en behoud van
'vergeten'graangewassen. En dit doen we
natuurlijk niet zomaar. Naast dat oude
granen een cultuurhistorische- en land
schappelijke waarde hebben past de
herintroductie in een trend van weer meer
lokaal en streekeigen gaan eten. Ook gaat
het verbouwen van oude graangewassen
hand in hand met het bevorderen van
akkernatuur.
Controle van een oud graangewas.
Foto: Rudie Geus (SLZ)
Op zoek naar zaden
Van een aantal oude rassen zijn gelukkig
zaden bewaard gebleven. Deze zijn opge
slagen in de genenbank in Wageningen.
In 2010 is, op initiatief van Het Zeeuwse
Landschap, door Loek Hilgers (deskundi
ge op het gebied van oude granen) een
advies geschreven over hoe en welke
oude graanrassen er in akkerreservaten
geteeld kunnen worden. Vanuit de
4
genenbank zijn voor het project in de
Schommeling enkele honderden
zaadjes beschikbaar gesteld en is er
vanaf 2011 gestart met het vermeer
deren. Van de Zeeuwse witte werd
een tiental kilo's zaaigoed verkregen
van de stichting Op Goede Gronden
uit Veere. Na jaren vermeerderen is de
voorraad zaaigoed van verschillende
oude granen inmiddels al aanzienlijk
vergroot.
Koegorspolder als proeftuin
Om risico's te spreiden worden de
oude granen op verschillende plek
ken in Zeeland ingezaaid. Eén van die
plekken is een terrein van North Sea
Port in de Koegorspolder. Dit terrein is
vanuit het Interregproject 2B Connect
(natuur op bedrijventerreinen) inge
richt als tijdelijke natuur. Soorten die
er sinds 2018 geteeld worden zijn:
risweit, zes-rijige wintergerst, rogge,
Zeeuwse tarwe, Wilhelmina tarwe,
Zeeuwse witte, eenkoorn en rotkorn
spelt. Voormalig SLZ-medewerker
Alex Wieland heeft samen met
Martin Dekker en Harm van Hoeve
(Agrarische Natuurvereniging Groene
Oogst) en Mark Dobbelaar (Ecomark
Advies en Beheer) dit bijzondere
project op poten gezet. Naast het
inzaaien van oude graangewassen
wordt er ook geëxperimenteerd met
Koegorspolder
Terneuzen
Legenda
Kevertank
Akkerrand
Bloemen blok
Haag
Graangewassen
Bomen
Si Poel
Wetland
Akker, natuurvriendelijke teelt
Hl Akker
Inrichtingskaartje tijdelijke natuur Koegors. Bron: SLZ
Landschapsbeheer Zeeland Lente 2021 Samenwerken aan ons cultuurlandschap
