Wandelen op Walcheren
s vroeger en nu
r
In de 19e eeuw lag er nog geen wandel-
netwerk, waren er geen wandelapps en
waren de wegen soms slecht begaanbaar.
Toch werd er toen ook al recreatief
gewandeld door het landschap.
Hoe was het om ruim honderd jaar
geleden over Walcheren te wandelen?
Dominee en 'wandelpionier'Jacobus
Craandijk 1834-1912) beschreef het
uitvoerig in zijn wandelverslag
'Op Walcheren', opgenomen in deel 5 van
zijn boekenreeks 'Wandelingen door
Nederland met pen en potlood'. In dit
artikel vergelijk ik zijn landschaps-
waarnemingen met die van mij zo'n
140 jaar later.
De wandelende dominee
Jacobus Craandijk was een dominee, leraar
en historicus, die zich ervan bewust was
dat het Nederlandse landschap in rap
tempo aan het veranderen was. Zijn wan
delverslagen hadden dan ook als doel om
het landschapsbeeld van voor de industri
alisatie vast te leggen: "Dit werk zal er toe
moeten medewerken, dat het niet verdwijne,
zonder sporen nagetafón/Tegelijkertijd
waren Craandijks wandelverslagen
bedoeld als aansporing aan de lezer om
zelf de wandelschoenen aan te trekken en
op ontdekkingstocht te gaan in eigen
land, wat in zijn tijd nog niet erg gebruike
lijk was.
Het polderlandschap toen en nu
Interessant zijn de landschapsbeschrij
vingen die Craandijk geeft in zijn wan
delverslagen. Door deze te vergelijken
met de huidige situatie wordt pijnlijk
duidelijk wat voor kaalslag er heeft
plaatsgevonden in het Walcherse land
schap. In geur en kleur beschrijft
Craandijk bijvoorbeeld zijn wandeling
van Middelburg naar Domburg:
"Een vriéndelijk pad leidt ons van den
buitensingel tusschen frissche weiden,
nog vochtig van den dauw, waar rood
bonte runderen grazen Langs hooge
iepen en grijze wilgen, langs uitgestrekte
weilanden, van boschjes omringd en
goudgeel gekleurd door de bloemen, in
schaduwrijke laantjes, waar het invallend
licht geestig door het loover speelt en de
vogels fluiten en zingen en tjilpen, voorbij
kloeke hofsteden met hun tuinen en
boomgaarden, loopt het slingerend voet
pad lustig voort"
Het duinlandschap toen en nu
"Dan overzien wij weerde vette akkers,
waar de boer zijn krachtig driespan drijft
en waarachter van verre de boschpartij-
en van Overduin en de blinkende duinen
zich vertoonen"
Mede door het tot tweemaal toe
onderwater lopen van Walcheren en
de modernisering in de landbouw zijn
de meeste bomen, hagen en andere
landschapselementen die Craandijk
tijdens zijn wandeling tegenkwam
inmiddels verdwenen. Ook zijn de
velden vandaag de dag een stuk min
der kleurrijk doordat er minder bloe
men tot bloei komen tussen het gras.
En ook op de akkers zie je zelden meer
een korenbloem of klaproos staan.
Anno 2022 is het landschap tussen Middelburg en Dornburg een stuk kaler en minder bloemrijk.
21
Landschapsbeheer Zeeland Zomer 2022 Samenwerken aan ons cultuurlandschap
20
i
