Zeeuwsche mosselen
De eerste spinazie
Bijna 50 millioen K.G. worden verzonden
D E oester is een verfijnd product, een luxe
product van de Zeeuwsche Stroomen, dat zich in
vier a vijf jaren van broed tot consumptie-oester
ontwikkelt.
De mossel daarentegen is een veel sterker schelp
dier, dat in één a twee jaren volwassen is. Het
wordt dan ook in veel grooter hoeveelheden
gekweekt en dient tot een ideaal volksvoedsel.
De samenstelling van het luchtdroogmeel van
een mossel bestaat uit ongeveer 7%% vocht
gehalte, 6% asch, 9% vet en 66% eiwit. Men
moet hierbij in aanmerking nenien dat de mossel
(schelp) 15 tot 25% visch bevat en dat deze
visch weer voor circa 80% uit water bestaat.
Het mosselzaad komt in de Zeeuwsche Stroomen
slechts in zeer beperkte mate voor. Het wordt
dan ook in enorme hoeveelheden van de banken
in de Wadden-Zee en het IJsselmeer gehaald en
vandaar naar de mosselbanken in de Zeeuwsche
Stroomen gebracht om daar te groeien.
Ongeveer twee derden van de Zeeuwsche mos
selcultuur en -handel zetelt te Yerseke, de rest
hoofdzakelijk te Bruinisse, Philippine en Tholen.
Yerseke bezit met ruim 140 schepen verreweg
de grootste visschersvloot van Zeeland; dit zijn
bijna uitsluitend motorbooten, die speciaal voor
de cultures gebouwd zijn en zich voor andere
doeleinden minder goed leenen.
Zooals vroeger de Hollanders en de Zeeuwen
de vrachtvaarders van Europa waren, zijn nu
de Yersekenaren de vrachtvaarders der Zeeuw
sche mosselen. Eenige tientallen jaren geleden
namen zij het initiatief om de mosselen met hun
schepen naar België en Noord-Frankrijk te
brengen en aldaar rechtstreeks aan particulieren
te verkoopen. Op deze wijze legden zij beslag
op de winsten die vóór dien tijd door de Belgi
sche tusschenhandelaren gemaakt werden.
België is altijd de grootste afnemer geweest. Als
U in Antwerpen, Mechelen, Brussel of zelfs
Parijs kwam zag U aan de kaden de leurders
gemeerd en een bord met het opschrift: „Zeeuw
sche mosselen, Moules de Zélande". En als U
wat nauwkeuriger keek zult U doorgaans op de
boot de letters Y. E. ontwaard hebben.
In tegenstelling met de oestervisscherij, die in
meer dan 30 landen bestaat, neemt de Zeeuw
sche mosselcultuur een geheel eenige, vrijwel
monopolistische, positie in. Frankrijk heeft ook
mosselen, doch wéinig en zeer kleine. Indien er
te Parijs vrije aanvoer van Zeeuwsche mosse
len is, zijn de Fransche vrijwel onverkoopbaar,
temeer omdat de beste Zeeuwsche mosselen in
Frankrijk goedkooper zijn dan de Fransche.
Daarom sloot Frankrijk doorgaans enkele weken
per jaar zijn grenzen om zijn eigen onderdanen
van hun producten af te helpen, wat, zooals be
grijpelijk is, zoowel in Zeeland als in Frankrijk
zelf, in het algemeen, maar matig werd gewaar
deerd. Parijs eischt een fijner product. Hieraan
wordt voldaan door de levering van geknipte
mosselen.
Op de perceelen op de Scheldebanken groeit het
zaad tot volwassen mosselen. Controle in ver
band met ziekte, ijsgang, stormen, e.d. is door
loopend noodig. Af en toe moeten de mosselen
naar andere en betere perceelen vervoerd wor
den.
Indien de mosselen minstens 5 cm. lang en vol
doende vet zijn, zijn zij voor de consumptie en
den export geschikt.
De exporteurs en handelaren koopen de mosse
len op en brengen ze op in_de nabijheid gelegen
verwaterplaatsen. Deze verwaterplaatsen dienen
voor zuivering en bewaring der mosselen.
Het knippen van mosselen bestaat in het van
groen, vuil en schelpen ontdoen der mosselen,
waardoor de groote trossen worden omgewerkt
tot aparte, geschoonde exemplaren. Het eenige
bezwaar is dat door het knippen de mosselen iets
minder goed houdbaar worden.
Op de verwaterplaatsen openen de mosselen zich
om het zand uit de schelp te verwijderen. De
verwaterplaatsen moeten daarom aan strenge
hygiënische eischen voldoen, temeer waar reeds
geruimen. tijd door het buitenland aandrang
wórdt uitgeoefend, om voor consumptiemosselen
ongeveer hetzelfde certificaat van zuiverheid
voor te schrijven, dat reeds een aantal jaren de
uit Zeeland geëxporteerde oesters moet verge
zellen.
Met het oog hierop heeft het groote Zuid-Beve-
landsche Waterschap ,,De Breede Watering Be
westen Yerseke" een electrisch gemaal laten
bouwen aan het kanaal door Zuid-Beveland,
waardoor de uitwateringssluis bij Yerseke is
vervallen.
In de toekomst zal dit Yerseke een grooten voqr-
sprong geven op alle andere Zeeuwsche gemeen
ten en het is niet onmogelijk dat Yerseke steeds
meer op mosselgebied een monopolistische posi
tie zal gaan innemen.
Het gemeentebestuur van Yerseke heeft reeds
plannen gereed voor den aanleg van een nieuwe
haven, die ook in de toekomst aan alle eischen
zal kunnen voldoen, zoowel wat de cultures als
de industrie betreft.
Alvorens tot een bespreking van de mosselindus
trie over te gaan geven wij U eenige statische
gegevens omtrent de mosselen.
De ëxport-cijfers over de jaren 1928 tot en met
1937 geven geen groote verschillen. De laagste
cijfers noteeren wij in 1930. 'Toen bedroeg de uit
voer in totaal 32.692.000 kg. ter waarde van
912.000.Het hoogste export-cijfers geeft
1937 met een totaal van 43.328.000 kg. ter
waarde van 1.282.000.
De cijfers over de diverse landen waren in 1937
als volgt:
België en Luxemburg 23.097.000 kg. 716.000.
Frankrijk 17.754.000 kg. ƒ515.000.—
Engelanc 2.015.000 kg. 34.000.
Duitschland 455.000 kg. 16.000.
Ook in de volgende jaren weken de cijfers en
verhoudingen niet veel van bovenstaand statis
tiek je af.
Dit seizoen wordt de mosselvoorraad op 45 k 50
millioen kg. geschat. Naast de verzending van
ruwe en geknipte mosselen neemt echter thans
de ingelegde mossel een zeer belangrgke
plaats in.
Naar schatting zullen in de maanden October
tot en met Februari een 20 millióen kg. per trein
naar het binnenland worden vervoerd.
Voor den export naar Duitschland en België res-
teeren dan nog ongeveer 25 èi 30 millioen kg.
Het vervoer naar Duitschland geschiedt even
eens per trein. De uitvoer naar België geschiedt
per schip en wel voornamelijk door de Yersek-
sche vloot.
De mosselindustrie
In den wereldoorlog 19141918 kwam de mos-,
selindustrie het eerst tot bloei, vooral door de
groote vraag uit Duitschland. In het dorp Yer
seke rezen de mosselknipperijen, -kokergen en
-inleggerijen als paddestoelen uit den grond op.
Eenerzijds werd er veel geld verdiend en was
er volop werk, maar anderzijds deden zich aller
lei bezwaren gelden. Velen beoefenden een en
ander als huisindustrie, waarvoor totaal onge
schikte vertrekken of loodsjes werden gebruikt.
Het geheele dorp werd verontreinigd door stank
en afval en de sociale omstandigheden waren niet
best. De kwaliteit van het product en de hygië
nische bereiding lieten vaak te wenschen over,
mede door het ontbreken van vrijwel ieder toe
zicht.
Na den oorlog verliep deze industrie dan ook
bijna even vlug als zij was verrezen. Slechts een
enkel bedrijf hield de eer van Zeelands roem op
en bleef mossels in het zuur in potjes produ-
ceeren.
Inmiddels was een gemeentelijke verordening
gemaakt, waarbij het verboden werd mosselbe-
drijven in de kom der gemeente op te richten,
waardoor een nieuwe verontreiniging der ge
meente in de toekomst verhinderd werd. Omdat
ook gedurende den huidigen oorlog een opleving
van de mosselindustrie verwacht werd, nam het
Yerseksche gemeentebestuur tijdig maatregelen
Om een en ander in zoo goed mogelijke banen te
leiden.
Een terrein in den Burenpolder, vrij gunstig ge
legen buiten de kom, werd bestemd tot industrie
terrein. De gemeente zorgde, voor den aanleg
van waterleiding en gas en verbetering der toe
gangswegen.
Het terrein wordt aan belanghebbenden ver
huurd en momenteel hebben een achttal bedrij
ven daar een plaats gevonden.
Op advies van enkele deskundigen werd een ver-
ördening op de mosselindustrie vastgesteld, een
verordening, die zoowel hygiënische als sociale
onderwerpen regelt.
Het doel van een en ander is tenslotte om deze
industrie door een vervolmaking van het uiterst
vóedzame en niet dure product blijvend te maken
en de belangen van de betrokken arbeiders en
arbeidsters zooveel mogelijk te behartigen.
De verordening bepaalt o.a. dat gebouwen,
waarin de mosselindustrie uitgeoefend wordt,
aparte lokalen moeten hebben ..voor stoomen of
koken, pellen, inleggen, reinigen van emballage,
handen wasschen en toilet. Voorts worden er
strenge eischen gesteld omtrent de constructie
van vloeren en werktafels en omtrent zindelijk
heid, licht en ventilatie. Het gebruik van leiding
water is voor alle werkzaamheden verplicht
gesteld.
In de tien bedrijven te Yerseke werken meer dan
600 man personeel waarvan velen van elders
komen. -
De verpakking wordt steeds meer een probleem.
Inplaats van glas gaat men meer en meer tot
verpakking in vaatjes over.
Verleden jaar zijn diverse proeven genomen met
de bereiding van mosselworst. Aanvankelijk ging
dit product vrij goed, doch dit jaar is het op
den achtergrond geraakt. De worst is licht ge
rookt, drie vier weken houdbaar en de kleur
is iets donkerder dan van leverworst.
De vraag in Nederland is zoo toegencsnen, dat
men bijna niet meer aan alle aanvragen van
mosselen in het zuur en het zout kan voldoen.
De meeste Nederlanders kenden practisch geen
mosselen of wisten ze niet te waardeeren. In
den tegenwoordigen tijd gaat dit veel beter.
Waarom zou het ook niet? Waarom moet dit
uiterst voedzame product grootendeels worden
uitgevoerd? Nederlanders, leert mosselen eten
en blijft mosselen eten, ook als de tijden weer
veranderen.
Yerseke draagt ongetwijfeld al het mogelijke
ertoe bij, dat ge dit kunt en zult blijven kunnen.
V.
VEERE
Jaarvergadering Varkensfonds
Op de jaarvergadering van het Varkensfonds
Veere en Omstreken, onder voorzitterschap van
den heer J. de Nood, is o.a. het jaarverslag
uitgebracht. Daaraan ontleenen we, dat het aan
tal leden thans 92 bedraagt, terwijl over 1941
werden ingeschreven 122 varkens. Een negental
hiervan werd vergoed wegens noodslachting of
omdat de dieren waren gestorven.
Uit het verslag van den penningmeester bleek,
dat het kassaldo ƒ51.34 bedroeg. Als bestuurslid
werd de heer D. Kasse Dzn. herkozen, terwijl
de heer J. Melis opnieuw werd benoemd tot
bode der vereeniging.
Besloten is een broed speenvarkens boven de
zes weken door een bestuurslid te doen keuren
aleer, ze worden opgefiomen in het fonds. Voorts
is vastgesteld, dat degenen, die ontijdig als lid
bedanken bij wederbenoeming een bedrag van
één gulden als entreegeld zullen moeten betalen.
Eenige dagen geleden is de eerste s-pinazie op de veiling aangevoerd. De heer Vreugdenhil
te Honselersdijk was de eerste die deze versche groente aanvoerde. Op de foto ziet men
het snijden van de spinazie in de kassen. (Foto: Polygoon Meyer)
