De grondgedachte van de Boerenschool te Rijs
Handleiding
Een woord ter begeleiding
DE oprichting van deze scholen is de ver
tolking, de verwezenlijking van een idee,
die reeds j aren in onze samenleving smeulende
was, die af en. toe eens vlam scheen te zul
len vatten en vorm scheen aan te nemeni,
maar die toch niet zoodanig door Volk en
etaat werd gedragen, dat ze als levend be
standdeel in, ons volksleven werd opgenomen.
Wij hebben dan ook den heele lijdensweg, die
deze idee ook in ons land heeft doorgemaakt
en waarvoor we vaak in woord en geschrift
tijm opgekomen, mede doorworsteld.
Het gaat hier om de idee van de volks-boe-
ren-school als instrument van de germaan-
sche wedergeboorte.
Deze wedergeboorte, die al wel een halve
eeuw geleden in het Noorden van Europa is
begonnen, heeft nu eindelijk ook ons land
bereikt.
Het is een geestes- en cultuurbeweging, waar
van men in de groote steden, die heeten dra
gers der beschaving te zijn, weinig merkt
maar die zijn wortels daar hee^t, waarvan
sedert oerbegin alle echte cultuur is uitge
gaan n.l. het hoerendom.
Het is een vernieuwingsbeweging van de
germaansche cultuur, dié zijn groote vertol
kers vond m Gobineau, Richard Wagner en
Houston Steward Chamberlain en waarvan'
Adolf Hitler de voltrekker zou worden.
Maar reeds Grundvig, een dichter-dominee
werd in Denemarken de stichter van een
Volksche opvoedingsschool en wegbereider
eener volksche cultuur.
Hij gold als de groote vernieuwer van het'
volksleven aldaar en werd bekend als de pro
feet van het Noorden.
Hij streed voor de nationale en volksche op
voeding, welke den oorspronkelijken aanleg,den
ingeboren aard van het individu en van het
volk vrij ontwikkelen liet en niet het volk
door aardweemde leerstellingen liet versplin
teren.
Van Grundvig heette het, dat het echte Volk-
"sche de grondtoon was van zijn persoonlijk-
heid; Hij was Germaan, nooidrassig en als
Boodanig 'werd in hem belichaamd het Pro
test tegen alles wat den germaanschen aard
vreemd is, zooals het internationalisme en
het humanisme.
De civilisatie als intelect-cultus, als een kas-
tegeleeidheid van het humanisme, is iets dat
niet het geheele volk raakt, maar in zijn
opgeschroefdheid meent ver boven het volk
te staan.
Waar het niet meer wortelt in den volksbo
dem, is de kroon, die het meent te dragen,-
ook tot verwelken gedoemd.
Een echte volkscultuur heeft daarentegen
nog altijd zijn wieg in het hoerendom, want
dit heeft nog het best zijn oorspronkelijk
heid bewaard; dit toch staat nog in de
nauwste verbinding niet de krachten van
moeder aarde.
Daarom is alle echte cultuur nog boerencul-
tuur. En daarom kan iedere volksche weder
geboorte van het hoerendom worden ingeluid.
Deze school is daarom niet bedoeld als een
intellect-school, maar ais een levensschool!
Nu is het tragische, (en dit gebeurt vaak)
dat de oorspronkelijke bedoeling van den
meester, van den zuiveren denker, die de
idee ontwikkelde, door zijn navolgers, door
de epigonen, veelal niet meer wordt begrepen.
Zij 'vormen het dan om in 'hun geest. En zoo
is het ook gegaan met de ideeën van Grund
vig, die eerst een zuivere volksche geest
ademden, maar die langzaam weer verwater
den, doordat ze in een tijd binnenvielen,
die ze nog niet begreep.
Die integendeel nog midden in het oude so
cialisme van den klassenstrijd stond.
Zoo kon het gebeuren, dat in Denemarken,
in Duitschland, en ook in ons land de eerste
landelijke volkshoogescholen, die het volk
sche principe zouden vertolken, weer in het
humanistische vaarwater, gleden, waardoor
de zuivere idee der germaansche wederge
boorte op den achtergrond werd gedrongen.
Nu den nood der tijden veler obgen opent, nu
veler blik dieper en wijder wordt en tuurt
naar de kern der dingen, nu krijgt men ge
noeg van de allerwereldsche beschaving en
dringt de geest weer door tot eigen aard en
wezen.
Nu wordt weer het heimwee wakker naar een
volkseigen cultuur.
Als deze scholen nu niet willekeurige scholen
naast anderen zullen zijn, om slechts te die
nen de hoofden der leerlingen met allerlei
Uit een rede van vg. T .E. Bontkes, Hoofd
van Volk en Bodem gehouden op de Boe
renschool.
bonte wetenskraam vol te proppen, als ze
geen volksschool d.i. bedrijfsboerenschool zul
len zijn, dan moet hun beteekenis wel op
heel ander gebied liggen. Dan moet er een
doel gesteld worden, waarvan het volksboe-
rendom voor dezen tijd de drager wordt.
Dan moet het volks-leyens-principe, dat
schuilt in de eeuwig verjongende wisselwer
king van onzen geest, ons bloed en onzen
bodem, het geheele leerplan doordringen.
Een bewuste karakterverzorging van eigen
aard, een terugvoeren naar de banden des
bloeds als familie, sibbe" stam en volk zal
het uitgangspunt moeten zijn In de plaats
van een oplossing en degenereering daarvan
in een allerwereldsche beschaving, die van
niemand is en waarvan de minste tenslotte
de toon aangeeft.
Naast het aankweeken van de liefde voor zijn
heem, voor zijn streek, voor zijn vaderland,
zal het wekken van de bewustheid on2er ger
maansche volkspersoonlijkheid, deze als in
een dadenrijk verleden, ook in de toekomst,
in Europa en in de Wereld nog zijn Neder-
landsche stijl doen handhaven.
En -voor alles; een gezonde ziel in een ge
zond lichaam, zinvolle rhythmische lichaams
beweging, spelen met zin voor de jaargetij
den en naar eigen volksche gewoonten, zin
gen van liederen, die de gemeenschapszin,
de verbeelding en de geestdrift wekken, enz.,
enz.
Dit zijn enkele grepen uit een de leerlingen
bezielend onderwijs, welke hier worden toe
gepast en die niet zullen nalaten de volksche
opvoeding in goede banen te leiden.
En hiermede wensch ik deze volksche boe
renschool een zegenrijke toekomst.
Tot heil van land en volk.
voor het nemen van veldproeven
In de maand Juni van het jaar 1934 werd door
de toen werkzame Regelingscommissie voor het
Landbouwproefveldwézen een handleiding uit
gegeven voor het nemen van veldproeven.
Door het steeds groöter worden van het aantal
personen, dat zich met bedoelde proefnemingen
bezig hield, bleef er voortdurend navraag naar
het boekje bestaan en toen dan ook de voorraad
uitgeput raakte werd een herdruk noodzakelijk.
Na een inleidende beschouwing volgen een aan
tal algemeene aanwijzingen voor de behandeling
van landbouwpr oef velden. De keuze van het
proefveldterrein, het monster nemen en het on
derzoek alsmede de profielbeschrijving van deii
grond worden uitgebreid besproken. Om te ko
men tot zoo betrouwbaar mogelijke gegevens
dient men verder aan de grootte, den vorm en
het aantal der veldjes, alsmede hun verdeeling
'over het proefterrein nauwkeurig aandacht te
schenken. Ook aan de regelmatige verspreiding
van de te geven meststoffen, vooral bij hemes-
tingsproeven behoort men groote zorg te be-
stedenAl deze punten worden in de handlei
ding nader toegelicht en verklaard.
Verder is het voor de beoordeeling van de uit
komsten van belang, dat men overzicht heeft
over mate waarin de te vergelijken rassen of
soorten gevoelig zijn voor ziekten en beschadi
gingen, voor droogte en neerslag, voor koude en
andere ongunstige omstandigheden. Aanteeke-
ning hiervan kan het beste volgens een bepaald
omlijnd plan geschieden.
Niet alleen de geoogste opbrengst, ook de sa->
menstelling en hoedanigheid van het product is
van beteekenis. Zoo kan bij granen'het hekto-
litergewicht, bij wortel- en knolgewassen en ook
bij groenvoedergewassen het suiker- óf. droge
stofgehalte van invloed zijn. bij het bepalen van
de waarde van de soort of het ras voor den
landbouw. Dat het hierbij gewenscht is, de mon
sterneming niet aan het toeval over te laten,
maar deze doelbewust en weldoordacht te laten
verrichten, ligt voor de hand en behoeft geen
betoog.
Het Centraal Instituut voorLandbouwkundig
Onderzoek, dat de zorg voor de nieuwe uitgave
op zich genomen heeft, heeft zich op loffelijke
wijze van zijn taak gekweten. Wij bevelen lezing
en bestudeering der Handleiding ten zeerste aan,
voor een ieder, die met het nemen van veldproe
ven te maken mocht hebben.
tijdig genoeg is geweest met het zaaien
van spinazie zal tegen het einde van de
maand xpelhaast gaan oogsten. Voorloopig is dat
nog wel de groente, die wij oogsten en om
steeds voorraad té hebben zorgen wij met tus-
schenpoozen telkens de benoodigde hoeveelheid
te zaaien. Natuurlijk wordt het leeggekomen
land onmiddellijk omgespit en voor niéuwe cul
tures klaargemaakt. In plaats van scherp zaad
kunnen wij nu zachtjes aan rond zaad nemen
onder den naam laat-door schietend, want de
vroege soorten van scherp zaad schieten in den
lateren tijd soms door voor ze oogstbaar is.
Wij zaaien nu ook zomer andijvie om uit te plan
ten, verder roode, witte en savoye kool, verder
spruitkool en boerenkool en late bloemkool.
Wie een echte liefhebber is van spinazie kan
ook Nieuw Zeelandsche spinazie telen die den
geheeleif zomer oogstbaar is. Wij hebben van
deze zoogenaamde spinazie slechts enkele plan
ten noodig, ze groeien namelijk tot groote krui
pende struiken uit, waarvan wij de bladeren
oogsten. Voordeze cultuur leggen wij op af
stand an 50 a 60 centimeter een drietal zaden
bij elkaar in den grond. Zelfs op dezen af
stand groeien de planten nog tegen'elkaar aan.
Bladen en jonge scheuten vormen de groente en
men kan er van oogsten tot de vorst invalt
Reeds herhaaldelijk wees ik op de cultuur van
keukenkruiden en wij zorgen zeker voor vol
doende peterselie en selderij. Indien nog niet
gezaaid doen wij dit alsnog. Zaai een paar rij
tjes, U kunt er den geheelen zomer van oog
sten. Ook anijszaad kunt U nu zaaien, het wordt
gekweekt voor het zaad en geeft dan van den
winter de anijsmelk. Boonenkruid moet nu ook
den grond in, willen wij het op tijd hebben bij
de boonen. Zoo is het ook met het citroenkruid,
Citroen-Melis se, dat nu moet worden gezaaid.
In sausen, bij visch en overal waarin men de
pikante citroensmaak wenscht kan men dit
kruid gebruiken.
Van de fruitboomen gaan de pruimen nu spoe
dig bloeien, appelbloemknoppen gaan reeds
zyoellen en kersen laten hun kleuren reeds zien.
Daar wij slechts enkele boomen hébben óm de
boerderij en wij, 's morgens vreezen voor nacht
vorsten, daar kunnen wij de bloemen soms red
den door ie rookenDaartoe leggen wij een
vuurtje aan kort bij de boomen waarop wij al
lerlei rommel gooien dat wel rookt, maar niet
brandt. Het uitveegsel uit het turfhok kan
daartoe heel goed dienen. Op deze wijze lukt
het dikwijls om schade door nachtvorst te voor
komen. Nu erweinig fruit wordt ingevoerd en
fruit zeer belangrijk is voor den mensch is het
zaak alles ifi het werk. te stellen om het fryit
te redden en er eenige moeite aan te besteden.
De vorige week had ik het nog over randplan-
ten en ik noemde het klavervier, de Oxalis Dep-
pie, een knolgewasje, dat nu geplant moet wor
den en rijk bloeit met rose bloemen.. Ook laven
del leent zich prachtig voor randen langs paden
in den moestuin of in den boomgaard en daarbij
heeft men dan nog het belangrijke voordeel dat
dat uitgebloeide bloemen dienst kunnen doen
om tusschen het linnengoed gelegd te worden.
Men zegt dat het motwerend werkt, maar zeker
is het dat het een fijne geur geeft aan het lin
nen.
Wilt Ge nog wat zomerbloemen zaaien doe dat
dan nu, het is altijd wel prettig een bloem om
het huis te hebben. U kunt nu de Oost-Indische
kers zaaien, de heerlijk ruikende Reseda, koren
bloemen, Afrikaantjes, zonnebloemen, anjers,
klaprozen, juffertjes in het groen, leeuwenbek
ken, goudsbloemen, muskusplantje enz. Zaai
buiten op een zonnig plekje uit, dun spoedig uit
zoodat de planten de noodige ruimte hebben.
Wie zelf geraniums of foksia heeft overgehou
den brengt ze nu den dag al buiten, ze har
den dan zachtjes aan af en lijden niet als wij
ze op het perk zetten of misschien in een bak
voor het raam.
Tenslotte kunnen wij nu onderhand de Dahlia
knollen buiten uitplanteri. Kijk die knollen eerst
goed na, verwijder rotte en gebroken deelen en
zet ze dan zoo diep dat de eigenlijke knol zoo
wat 10 centimeter onder den grond komt. Al te
groote knollen kunnen wij in verschillende dee
len splitsen mits wij er voor zorgen dat aan elk
deel een stuk stengel zit want de oogen zitten
op het stengeldeel en niet, zooals bij de aardap--
pel, op de knol zelf.
P. J. v. B.
