Om de vrijheid van den hoer
VRIJDAG 16 OCTOBER
DE LANDSTAND
PAGINA
'Afrikaaaders. Reeds vóór Krüfer's geboorte bestond
ier groote ontevredenheid over het Engelsche opper
gezag, dat toestond dat de Kafferstammen den Boe
ren keer op keer het vee ontstalen, het land afhan
dig maakten, de hofsteden in brand' staken en in vele
gevallen ook slachtoffers maakten onder de boeren
bevolking.
Dit was wel de directe aanleiding tot de „Gróote Trek'^jjp
het zoeken naar nieuwen grond, waar de Boeren in
rvrede hun land konden bebouwen en hun vee verzor
genDe Groote Trek: een onbeschrijflijk zware
tocht, volbracht onder bijna niet te dragen omstan
digheden. Namen als Vechtkop en Bloedrivier bewijzen
idit en Dingaansdag is nog steeds de dank- en bede
dag voor de toenmalige overwinning op de Kaffers.
Zóó stichtten de Boeren zich hun nieuwen staat:
Transvaal, dat Transvaal, waaraan Krügers naam
Voor altijd verbonden zal blijven als strijder voor
Boerenvrijheid tégen opdringenden gouddorst en impe
rialisme.
En wanneer dan straks óók Europa haar „Groote
Trek" zal hebben, wanneer óók Nederlandsche Boeren
zich zullen opmaken voor dien tocht naar de onmete
lijke gebieden in Oostland, dat nog thans voor Europa
wordt veroverd, dan staat daar voor ons het lichtend
voorbeeld der Boeren. Wat zij door moeilijke omstandig
heden gedrongen moesten beginnen: de afreis naar een
onbekend gebied, met onbekende bestaansmogelijkhe
den, doch voortgestuwd door het ideaal, werken te kun
nen op vrijen bodem, baas te zijn over eigen grond
en vee en een zekeren toekomst tegemoet te gaan,
zouden onze boeren dat niet kunnen volbrengen onder
zooveel betere omstandigheden? Waar de trek naar
Oostland voor dit Europa even noodzakelijk is als de
Groote Trek in Zuid-Afrika nu ruim honderd jaar ge
leden voor de Boeren, zouden wij nu niet meer den
ouden boerengeest bezitten? Wat destijds hun ideaal
was: zich vrij en op eigen kracht door de moeilijkhe
den slaan, is dat ook niet het Europeesche, ons ideaal?
Was hun strijd niet de onze?
Al die vragen komen bij ons op, wanneer Krüger's
leven ons weer voor oogen staat. Bij de herdenking
van zijn geboortedag denken wij daarom ook terug
aan den Tocht, die Krüger de kracht gaf voor zijn later
leiderschap.
Dat de geest die Krüger en zijn Boeren bezielde, ons
den weg moge wijzen, waar wij die zelf nog niet kun
nen of willen zien.
Oostland wacht; de Groote Trek kan beginnen!
v. V.
Krüger's geboortedag i& eigenlijk niet 10, maar
1 October; de O werd echter aangezien voor een 0,
vandaar dat ook thans de officieele herdenking nog
steeds op den tienden valt.
wM
voor (le week van 18 Oct. 24 Oct. 1942
^ZONDAG IR OCTOBER:
8.30 uur Hilv. I De zin van het boer-zijn. Dirk van de
Bospoort heeft zijn gedachten gewijd aan het woord
der'werkelijkheid„Orde".
MAANDAG 19 OCTOBER:
Van 8.008.15 uur over H. II het Actueel Nieuws voor
Boer en Tuinder.
Van 13.00 tot 13.15 uur over H. II brengen we weer met
den microfoon een bezoek aan de Familie De Boer,
waar de Zuidlaardermarkt een groot deel van 't gesprek
in beslag neemt, immers Dinsdag 20 Oct. wordt deze
vooral in het Noorden van het land, zeer bekende
markt gehouden en het spreekt dan ook vanzelf, dat
de Familie De Boer niet op deze markt zal ontbreken.
Oud en jong trekt hierheen. En luistert U maar eens
goed, wat Opa De Boer U zal vertellen over zijn
belevenissen van vroeger op „Zuudloardermarkt". Deze
Zuidlaardermarkt is verder nog. een belangrijke dag
voor de Groningers en Drenthenaren, want dan wordt
allerwege de kachel geplaatst.
Van 15.3015.45 uur H. II Elsa M. Valeton bespreekt
in de serie „De Nederlandsche Kleederdrachten" de
kleederdrachten rondom de Zuiderzee.
DINSDAG 20 OCTOBER:
Van 12.1512.30 uur H. II Uit Neerlands Gouwen.
Men hoort een fragment uit het boek „Soet Heem"
van Joanne Koppen (Uitg. Allert de Lange), getiteld:
„Van bijen en menschen".
Van 13.0013.15 uur over H. II vragen' wij de aandacht
voor de Directie van den Landbouw. Ditmaal zal Drs.
T. Platenburg U het een en ander vertellen over de
Sociale aangelegenheden in den Landbouw.
Van 19.0019.30 H. II Landmans Lust. „De Strooppot",
luisterspel naar een oud Texelsch volksverhaal door
Fred. G^>ot.
WOENSDAG 21 OCTOBER:
Van 8.008.15 uur over H. II Boerenland in Boek en
Krant door Ds. W. E. M. Eggink.
Van 13.0013.15 uur H. II brengen we een landbouw-
reportage en gaan we met den verslaggever D. Hid-
dings een bezoek brengen aan de proef boerderij te
Borgercompagnie.
DONDERDAG 22 OCTOBER:
Van 8.008.15 uur over H. II: Paardenliefhebbers,
■jpv AT blijft een onderwerp van veel gepraat en
IJ veel geschrijf en veel gewrijf: de vrijheid van
den boer.
Een mensch houdt zich nu eenmaal veel bezig met
datgenewat hij niet heeft èn wat hij meent noodig
te hebben om c/élukkig te kunnen zijn. En voor den
waren boer is het een der eerste levensbehoeften
zich vrij te kunnen bewegen op den gronddie hem
ter verzorging werd toevertrouwdde inspraken van
hart en verstand te kunnen volgen bij de uitoefening
van zijn bedrijf.
Wij zijn daar nog eensweer over aan het mijmeren
gekomentoen wij onlangs een dag of wat te gast
waren op een mooie boerenplaats in den stillen
Achterhoek. Een plaats van vijf en twintig bunder
besten zwavelgrond, eigendom van een oud boeren
geslachtbeheerd door een boer in hart en nieren
eeh boer met een gezond verstand en een vrouw en
kinderendie mee opgaan in het bedrijf. En daar
werd op een middag de kalme rust van het najaars-
werk verstoord door een controleurDe man kwam
een hem voorgeschreven plicht vervulleneen on-
pleizierige plicht. Want de boer had een poosje van
tevoren bezoek gehad van denzelfden ambtenaar
en het resulaat was een T.V. geweestdie honderd
gulden kostte. Een onredelijke boetevoor wie ver
trouwen heeft in de eerlijkheid van den boer, een
redelijke boete voor een rechter, die er van uitgaat,
dat het woord van den boer geen vertrouwen meer
waard is.
Dat zat zoo: er ivaren een paar bunders rogge op
een laag en nogal nat perceel. De boer had het er
op gewaagd en voor den tweeden keer weer inge
zaaid. Over de telefoon deelde hij dat den Plaatse
lijken Bureauhouder mee en die vond het wel in
orde, maar er moest nog een
papiertje van komen. En nu
weet iedere boer wel hoe dat
gaan kan. Het is druk in het
bedrijf en de schrijverij schiet
er dan wel eens bij in. Er
werd nooit meer aan het
geval gedacht. Tot er eindelijk bij controle een paar
honderd kilo zaad tekort bleek te wezen. Er waren
getuigendie konden bevestigendat een tweede
inzaai noodig geweest wasde bureauhouder wist er
ook wel van. Maar het noodige papiertje ontbrak
nu eenmaalambtelijk had er geen opgave plaats
gehad en alzoo: er was graan te kort en er werd
boete opgelegd. De getuigen waren niets eens ge
hoord.
Nu stond daar dezelfde ambtenaar weer en hij werd
niet overmatig vriendelijk ontvangen. We stonden
het gesprek zoo eens aan te hooren en we vernamen,
dat de boer destijds zooiets had gezegd van zelf
geen gebrek te willen lijden en er niet op te letten
of een handjevol rogge meer of minder opgegeten
werd in zijn gezin. Dat nu, stond wel volledig in
het proces-verbaal, zijn mededeeling van beschikbare
getuigen, die wisten van het extra verbruikte zaai
zaad scheen te zijn weggelaten. Daarom vroeg onze
boer zich af, of hij te doen had met'een ambtenaar
„die er hem in wou luizen", ja of neen. Er moeten
immers ambtenaren zijn, die graag bonnetjes maken,
vooral als „de zondaar den Landstand een goed
hart toedraagtDat kwam allemaal ter sprake.
En toen bleek, dat er opnieuw een T.V. geschreven
zou moeten woraen om een administratieve nalatig
heid, begon de maat over te loopen. Het ging nu
over een niet weer ingeleverd veevoerbewijs, dat de
zoon een jongen van een jaar of zestien, die de
beesten naar de leverplaats gebracht had, in zijn
zak had gehouden. Het ding moest, dat stond er op,
binnen vier en twintig uren weer bij den Bureau
houder geweest zijn, maar de boer verzekerde, dat
niet te hebben geweten. De papieren waren gehaald
terwijl er een kind van een jaar of vijftien, zestien
op het bureau zat en er was niets van gezegd. En
als je alle papieren eerst lezen wilt dan moet je een
halve advocaat wezen, meende de 'boer. Hoe dat nu
verder afloopt doet er niet toe. De controleur vond
het geval vervélend verklaarde hij, vooral omdat
er veel meer waren, die er zoo inliepen. De boer
sprak van een schandaal, dat men er eenvoudig van
uit scheen te gaan, dat hij dingen deed, die niet door
den beugel konden. „Op deze plaats hebben nog
nooit bedriegers of dieven gewoond en die wonen
er nu ook niet. dan kan ik je wel verzekeren", zoo
stoof hij op.
We zaten later over het gebeurde en over den ver
loren middag nog een beetje na te praten. En van
zelf kwam het toen op de onvrijheid van den boer,
die aan allerlei papieren regelingen gebonden en
onder voortdurende bewaking staande, nauwelijks
meer weet, wat mag en wat niet mag, die zich
teleurgesteld ziet in de verwachtingdat „de nieuwe
tijd" een hoop van den ouden rompslomp zou op
ruimen en die nu niet meer weet, waar hij terecht
zal komen.
Daar kwam nog een buurman bij zitten, die triom
fantelijk grinnikte en zei: och wat, nieuwe tijd en
boerenvrijheid.' Het is mij allemaal niets waard, zoo
lang ik er niet meer van merk in de praktijk. Mooie
woordenwaar geen daden van komen, daar hebben
we niet veel aan.
Deze uitspraak hoort men nogal eens bij den boer
en ons is zij niet weer uit gedachten gegaan, zoo
lang we daar waren temidden van de gemoedelijke,
trouwhartige Achterhoekers, die zich zoo iets heel
anders van „den nieuwen tijdvoorstelden dan hij
tot dusverre bracht, dien het politieke geharrewar
vrij onverschillig laat en die enkel verlangen, dat
zij met eere hun werk kunnen doen en daarbij niet
in den weg géloopen worden.
En waarom kan dat dan toch niet zoo wezen?,
vragen zij, waarom laat men ons niet vrij?
Het antwoord is zoo doodeenvoudig.
Omdat niet iedereen het verdragen kan, vrij te
wezen, omdat er nu eenmaal leiding moet wezen
vanwege de domme of de onwillige élementen, die
er altijd en overal zijn. Als alle Nederlandsche boeren
volledig begrip hallen van hun plichten en hun
rechten ten opzichte van het
volk, waarvan zij deel uit
maken, dan zou het heel ge
makkelijk wezen. Dan ging 't
vanzelf goed met onze voed
selvoorziening, dan werd er
niet zoo geknoeid en geham
sterd en gedwarsbooynd. Dan zou iedereen meewer-
keyi ten goede en kon het van het verleden geërfde
almachtige controle-apparaat gevoeglijk verdwijnen.
Vrijheid wordt enkel gewonnen door trouw aan de
natuurlijke taak.
Die taak is het voeden van het volk en wie daartoe
op eerlijke wijze hun uiterste best doet, die kan en
zal zich vrij gevoelen onder ieder stelsel, dat hem
in zijn roeping waardeert.
Dat heeft de verleden tijd niet gedaan, toen ging
het veelal om de vervreemding van taak en roeping.
En daarmee werden de grondslagen van ware vrij
heid weggenomen. Wij staan nu voor de opgave, dien
grondslag opnieuw te winnen. Maar daarvoor is
noodig het winneyi van hart en geest van den Boeren
stand. Niet van een handvol ontevredenen hier en
een groepje idealisten daar, maar van heel het
boerenvolk.
Het moet zijn vrijheid verwerven door eigen kracht
en eigen eerherstel, door hervinden van eigen na
tuurlijke plaats in dienst der volksgemeenschap.
Vrijheid op dit oogenblik, in dezen oorlogstijd, na
jaren van verkeerde instelling op eigen voordeel
in plaats van op gemeenschapsbelang, zou slechts
beteekenen vrijheid om de verwarring te vergrooten,
vrijheid om de omstandigheden nog meer uit te
buiten dan het al gebeurt en om den haat in plaats
het vertrouwen voorgoed in het volkshart een plaats
te geven.
Pas als heel het boerenvolk zijn hoogsten plicht
vindt in eerlykeh arbeid, in trouw aan het volk,
slechts dan kan het vrij zijn, zich vrij gevoelen.
Of deze dikke woorden dan een vrijbrief moeten
beteekeneyi voor het handhtiven van het gehate con
trolestelsel, voor het bevestigen van het wantrouwen
in den boer, waarop dit stelsel steunt?
Natuurlijk niet.
Maar daar zullen we het neg wél eens over hébben.
Begin evenwel alvast met wél te bedenken, dat het
stelsel der huidige onvrijheid een erfenis is van den
ouden tijd en dat de vrijheid van den nieuwen tijd
niet géboren kan worden voordat de barensweeën
voorbij zijn.
D. v. d. B.
attentieEen causex-ie over „De landelijke ruitersport
in den nieuwen tijd", door W. Slob.
Van 10.3010.45 uur over H. I Streekcultuur. „Kampen,
stad van steur en uieneen rijk verleden, een
groote toekomst"..
Van 13.0013.15 uur over H. II vertelt A. J. Herwig
U iets over de perzik en de abrikoos en straks kunt U
met 'n beetje zorg zelf die heerlijke vruchten kweeken.
VRIJDAG 23 OCTOBER:
Van 8.008.15 gééft- in de rübriek Technische Voor
lichting J. de Jong te Gees een uiteenzetting over het
doelmatig bewaren van mest.
Van 13.0013.20 uur over H, II. Onder leiding van den
verslaggever H. P. Wouwenaar gaan we een tocht maliën
door een opmerkelijk en belangwekkend gebied, n.l. l>et
Groninger Grensland. Pleisterplaatsen zijn Nieuwe-Schans
en Boertange.
ZATERDAG 24 OCTOBER:
Van 13.00—13.15 brengen we weer een programma voor
de Visschers. Ditmaal is de bipnenvisscherij in Friesland
aan de beurt.
Van 19.0019.15 vraagt Dirk van den PIul over H. 1
op den man af aan zijn luisteraars: „Waar zaaien;
we voor?"
v
