Papaver-olie en Morphine
Kan de fruitteelt met een andere tak van bedrijf
worden gecombineerd
Een nieuwe Nederlandsche
industrie
F EN lakoniek krantenbericht maakte dezer dagen
melding van het plan, om in de toekomst morphine te
bereiden uit het kaf van blauwmaanzaad uit de zaad-
dóozen, die leeg overblijven, wanneer het oliehoudende
zaad er is uitgedorscht.
VRIJDAG 23 OCTOBER 1942
DE LANDSTAND
PAG. 7
|~~|eT is wel waarschijnlijk te achten, dat de fruit
teelt als zelfstandige tak van bedrijf zich heeft ont
wikkeld uit het gewone land- en tuinbouwbedrijf.
Wanneer de boomgaard-voor-eigen-gebruik, die de boer
bij huis had staan, goed voldeed, werden nog meer
vruchtboomen aangeplant, waardoor ook fruit werd
verkregen voor den verkoop. Dit - fruit groeide aan
hoogstaande vruchtboomen. Anderzijds zal de fruit
teelt zich ook hebben ontwikkeld uit het tuinbouwbe
drijf. Kloosters en buitenplaatsen plantten in hun tui
nen fijne vruchtsoorten aan, die dikwijls uit Zuidelijke
landen werden geïmporteerd. Denk maar aan de vele
Fransche namen van onze peersoorten. De vruchten
in deze tuinen werden gekweekt aan leiboomen, pyra-
miden en struikvormen.
In de eene streek meer, in de andere minder, heeft
de fruitteelt zich losgemaakt van het land- resp. tuin
bouwbedrijf. Welke zijn de oorzaken daarvan en moet
deze ontwikkeling worden toegejuicht of ontraden?
Het groote, voordeel van een combinatie van fruit
teelt met een ander bedrijf valt onmiddellijk in het
oog. Men zet niet alles op één kaart. Is de fruitteelt
slecht ioonend of heeft men een misjaar wellicht
dat de landbouw of de veeteelt wat beter is en omge
keerd. Zoo ook bij de combinatie groente- en fruit
teelt. Ja hierbij nog sterker. Bij aanplant van een jon
gen boomgaard of fruittuin kunnen de eerste jaren
nog goed onderculturen worden gedreven Landbouw
gewassen komen hiervoor minder in aanmerking. Gra
nen is heel slecht; bieten en aardappelen onttrekken
veel kali aan den grond; rest alleeö erwten en boo-
nen. Daarbij moet men erg voorzichtig zijn om met
de ploeg of eg de boomen niet te beschadigen; men
moet elk jaar wat verder van de boomen wegblijven
met de ondercultuur, vooral als het struiken zijn. Al
deze bezwaren tellen voor tuinbouwproducten minder.
Risicoverdeeling is dus het belangrijkste voordeel, dat
met een combinatie wordt bereikt. Staan hiertegen
over zeer belangrijke nadeelen? Of is gemakkelijk een
bedrijf te vinden, waarmee de fruitteelt gecombineerd
kan worden? Laten we de verschillende takken van
„landbouw"-bedrijf eens de revue passeeren.
Allereerst landbouw en fruitteelt, een zeer veel voor
komende combinatie. Het voordeel is, dat bij nieuwe
aanplant de ondergrond economisch benut kan wor
den. Men kan echter ook tusschen de blijver-vrucht-
boomen wijkers planten. Uit een oogpunt van fruit
teelt is dit gewenscht. En onze vraag luidt: Met welk
bedrijf kan de fruitteelt worden gecombineerd zonder
dat dit schade aan de fruitteelt doet? In de meer
intensief aangeplante boomgaarden, ook wel fruittui-
nen geheeten, speelt de ondercultuur een betrekkelijk
geringe rol. Ze behoeft slechts enkele jaren te wor
den toegepast. Het genoemde voordeel is dus slechts
zeer gering.
Welke zijn de nadeelen? Deze, dat men geen tijd heeft
de boomgaard voldoende te verzorgen. In het voor
jaar zou het nog zoo'n beetje gaan, alhoewel de be-
spuitingen vóór den bloei in een voor den landbouwer
zeer drukken tijd komen. Veel erger echter wordt het
tegen den oogst. Eer Augustus in het land is, begint
de oogst van de erwten en het koren. Dan volgt het
ploegen van het land, het rooien van de aardappels en
tenslotte van de bieten. Tijd voor het plukken van het
fruit is er niet en de oogst moet worden verpacht.
Een ander plukt het fruit lang niet altijd zoo netjes
als wel zou moeten; een ander behandelt het product,
waaraan al onze cultuurzorgen zijn besteed. Bovendien
is het verpachten van ongeoógst fruit thans verboden.
Fruitteelt en landbouw behooren niet bij elkaar, omdat
de landbouwer het te druk heeft. Het schijnt, alsof de
vruchtboomen het beste kunnen wachten, maar nok
deze schijn bedriegt. Dit is de reden, dat uit zoovele,
oogenschrjnlijk goed verzorgde fruitaanplantingen, zoo
weinig fruit komt. Er wordt wel gespoten, maar veelal
iets te laat er wordt wel gesnoeid, maar ach, er
wacht nog zooveel ander werk. „Het oog van den mees
ter maakt het paard vet", geldt wel in heel bijzondere
mate voor de fruitteelt. Wij herhalen: dit, dikwijls
ondefinieerbare ,;oog van den meester", dit op tijd wer
ken en netjes werken, dit maakt het verschil uit tus
schen een goed en een beter verzorgd fruitbedrijfdat
is'hetzelfde verschil als tusschen een matigen en een
overvloedigen oogst.
Wordt de boomgaard ouder, dan wordt ze in vele stre
ken van ons land in gras gelegd. Niets ligt zoo voor
de hand dan dit gras te laten opvreten door koeien.
Geen combinatie ligt dus voor de hand dan de combi
natie koeien eri fruit. Waarom komt men dan meer en
meer van deze cofnbinatie terug? Omdat er nadeelen
van vee in den boomgaard vele en groot zijn. Ze zijn
ook overbekend, maar we zullen ze nogmaals opnoe
men:
1. Het vee vreet de onderste takken af, waardoor
er minder fruit wordt geoogst, welke fruit ge
makkelijk te plukken is, niet afwaait en gemakke
lijk te bespuiten is;
2. Het vee trapt den grond vast, waardoor de boven
ste grondlagen (10 15 cm.) in den winter te nat
en in den zomer te droog zijn. De wortels van de
boomen worden stuk getrapt en juist in deze laag
zit het meest planten voedsel
3. Het vee beschadigd de stammen;
4. De bespuiting kan niet op tijd worden uitgevoerd.
Loodarsenaat is buitengewoon vergiftig, behalve
voor kippen, en Bord. pap is zeer schadelgk voor
schapen;
5. Wanneer men behoorlijke greppels in den boom
gaard legt voor afwatering, trapt het vee die weer
dicht.
Deze nadeelen zijn zoo groot, dat we gerust durven
zeggen, dat de combinatie: fruitteelt en veehouderij
(althans vee in den boomgaard) nog slechter is dan
fruitteelt en landbouwbedrijf.
Hoe staat het met de combinatie: fruit en groenten?
Teelt men groenten onder de boomen, dan is men
allicht geneigd deze groente te dicht bij den boom te
zetten, zoodat ze de boomen meer of minder verstik
ken. Wij zagen nog dit jaar een veld met prachtige
sluitkool, maar bij nader inzien bleken er rijen kruis
bessen te staan. Bovendien wordt de grond te vast ge
trapt bij de verzorging van de groententeelt. Berucht
ié in dit opzicht de teelt van aardbeienonder vrucht
boomen. De boomen lijden zichtbaar van de slechte
structuur en de uitdroging, die optreden tijdens de
oogst van de aardbeien.
En wat betreft de combinatie fruit en groenten, niet
boven elkaar, maar toch in hetzelfde bedrijf, leert de
ervaring, dat één van beide als regel" stiefmoederlijk
wordt behandeld. Het valt nu eenmaal niet mee, een
goed vakman te zijn op het gebied zoowel van fruit
als van groenten en een bedrijf, waarin beide voor
komen, goed te beheeren. Beide vragen, bijna het ge-
heéle jaar door, de geheele aandacht. Wij zien dus
als regel, dat of de groententeelt of de fruitteelt wordt
verwaarloosd. Het eerste is niet erg: na een aantal
jaren blijkt het geheele bedrijf vol te staan met fruit-
boomen en is er voor de groententeelt geen plaats meer.
Het andere geval is wèl erg: de fruitboomen nemen,
zonder opbrengst te geven, kostbaren grond in, die
voor de teelt van groenten verloren gaat.
Er is. dan nog een combinatie, die veel verdedigd is en
wel fruit, en kippen. Behalve het voordeel van de mest,
wordt dikwijls, wat de kippenteelt betreft, naar voren
gebracht, dat de kippen vele dieren, die schadelijk zijn
voor de fruitteelt, opvreten. De trekmade wordt door
kippen goed bestreden; workstekigheid, veroorzaakt
door Carpocapsa, gedeeltelijk; en zoo zouden nog enkele
andere te noemen zijn. De nadeelen zijn ^echter vele.
Behalve dat een fruitteler als regel geen deskundige
kippenhouder is, weegt wel het zwaarst het nadeel,
dat kippen de structuur van den grond zoo grondig
bederven. Ons zijn voorbeelden bekend, dat in een
hoogstam-boomgaard na 8 jaar nog de plaats kon
worden aangegeven, waar een groot kippenhok had
gestaan. Daar groeien de boomen veel minder goed.
Tenslotte kunnen de bespuitingen minder goed wor
den uitgevoerd. Ook de combinatie fruit met kippen
heeft dus zeer groote bezwaren.
Wij hebben getracht in dit artikel de redenen bijeen
te zoeken, waarom het combineeren van fruit met
andere takken van „landbouw"-bedrijf veelal zulke
slechte resultaten oplevert. Wij kupnen dit samenvat
ten in de zegswijze: „Het valt niet mee, twee ruggen
te snijden uit één varken". De ervaring leert, dat.
wanneer men zich specialiseert, men meer en meer
oog krijgt voor de behoeften van de planten, die men
kweekt en daardoor in staat is van die planten een
productie te verkrijgen, die zeer belangrijk hooger is
dan een ander bereikt. Vooral in de fruitteelt blijkt
steeds opnieuw, dat de meerdere zorgen, die aan den
vruchtboom worden besteed, een overvloedige rente
opleveren. Daarom is het combineeren van fruitteelt
met andere takken van het bedrijf ongewenscht en
zonder schade voor de fruitteelt onmogelijk.
Ir. J. B. te O.
Velen, die dit bericht hebben gelezen, zullen hebben
gedacht: „Kijk nou, al weer wat nieuws. Een kat
in nood maakt rare sprongen". Zij zien de bereiding
van dit waardevolle medicament uit het afval van
een inheemsch landbouwproduct slechts een crisis
verschijnsel, gedoemd om te verdwijnen, zoodra de
noodtoestand verdwenen is. Maar met deze morphine-
industrie liggen de dingen toch anders: het zal er
mee gaan, zooals met de beetwortelsuiker-industrie,
die ruim een eeuw geleden hier den invoer van riet
suiker heeft verdrongen. Alles wijst er op, dat na
den oorlog de opium-morphine zal hebben afgedaan:
wij zullen dan in staat zijn onze morphine-behoefte
te dekken. Europa zal dan overal morphine fabriceeren
als bijproduct van de papaverolieverbouw. Zonder veel
moeite kan het Westen al de morphine leveren, die
de wereld voor medische oogmerken noodig heeft, en
Nederland zal daarbij worden ingeschakeld en inge
schakeld blijven. Onze gunstige oogst- en gehalte-
cijfers staan daarvoor borg.
Het is een heele verandering, die zich daarmee in de
opium- en morphineproductie voltrekt. Zooals bekend,
werd het pijnstillend middel, dat thans vrijwel on
misbaar is voor de medische wereld, tot dusver hoofd
zakelijk bereid uit opium. En opium is het melksap
van het maanzaad, dat bij verwonding van de zaad-
doozen naar buiten treedt en stolt. Het wordt ingeza
meld in groote bollen van aaneengeplakte papaver-*
bladeren en dari naar de fabrieken gezonden voor
zuivering en verdere bewerking.
De aldus gewonnen stof bevaf 10 A 12% morphine
en van 4 tot 10% narcotine. Uit deze beide verdoo-
vingsmiddelen kunnen verschillende andere medica
menten worden afgeleid. Zij zijn dus van voornaamste
beteekenis. Maar als men weet, welk een geweldige
arbeid er noodig is om 1 kg. opium te winnen, dan
zal het duidelijk zijn, dat ook het eindproduct, de
morphine, tenslotte een hoogen prijs zal moeten op
brengen. Opium wordt gewonnen door met de hand
een inkeping te geven in de zaaddoozen van te velde
staande papavers. Er scheidt zich dan een blank
melksap af, dat aan de lucht blootgesteld, weldra
een grauw korstje vormt. Dit wordt er den volgenden
dag, wederom met de hand, afgekrabt en in ooven-
genoemde bollen verzameld. Voor de winning van
1 kg. opium zijn minstens 147 arbeidsuren noodig. Dat
is de reden, waarom de opium-verbouw alleen maai
Ioonend is in landen, waar het arbeidsloon zod laag
is, dat het tenslotte bij de berekening van den kost
prijs geen overwegenden invloed heeft. In de landen,
waar opium wordt gewonnen, zijn het meest de oude
vrouwen en de kinderen, die de zaaddoozen hun in
snijding geven en er den volgenden dag het ruwe
opium afkrabben. Arbeidskrachten dus, die haast
niets verloonen. Zou men hier in West-Europa
morphine willen winnen langs dezen weg. dan zouden
de kosten voor arbeidsloon zoo .hoog worden, dat we
nimmer tegen het Oostersche product - zouden kunnen
concurreeren. Zelfs in oorlogstijd, bij stijgende be
hoefte en verminderde vervoermogelijkheden zou
deze groote arbeidsintensiviteit een bezwaar worden,
omdat de 150 arbeidsuren per kg. opium, bitter
noodig zijn voor iets anders.
Waarbij dan nog komt, dat het klimaat hier voor de
opiumwinning minder géschikt is. Regent het tijdens
de periode, waarin de insnijdingen worden gemaakt,
dan loopt het melksap gevaar weg te spoelen of te
verwateren; is het koud guur weer, dan heeft men
kans op een afscheiding vanv.minder gunstige samen
stelling. Bij ons wisselend klimaat zal de opium-
V
verbouw dus weinig bemoedigende resultaten geven.
Zelfs als nevencultuur met de winning van papaver
olie als hoofddeel, gelijk wij de cultuur hier in Neder
land beoefenen, heeft de opium-winning hier zoo goed
als geen kans.
Volgens de dissertatie van Tj. J. Addens, aan wiens
werk wij vele gegevens ontleenen, werden in de jaren
4931 tot 1935 gemiddeld 2.588 ha. grond met papaver
zaad beteeld in ons land, papaverzaad met een heel
behoorlijk oliegehaalte. De morphine-inhoud van dc
plant werd tot dusver verwaarloosd, hoewel de Ne
derlandsche onderzoekers Van Itailie en Steenhauer
reeds hadden vastgesteld, dat er in de rijpe zaad
doozen nog Vz procent morphine zat. Het morphine-
gehalte van de paar kilogram opium, die hier werden
gewonnen, was -eveneens bijzonder gunstig, n.l. ruim
22% bij een gemiddelde van ongeveer 15%. Het was
spijtig, dat deze waardevolle stof verloren moest gaan.
maar er was weinig aan te veranderen. Opiumwinning
op eenigszins behoorlijke schaal was hier practiseh
uitgesloten.
Zie vervolg pagina 8.
