Een melodisch drama over een nachtje
vreemd gaan. Zo zou je 'Johann', de
nieuwe muziektheaterproduktie van Rob;
Hauser (voormalig lid van Orkater) kunnenj
noemen. Vrijwel de hele tekst wordt
gezongen, maar niet zo. bloedserieus als dat
doorgaans het geval is. Een zanger hoest of
schiet in de lach, een gevolg van het speli
waarbij alles van de impuls van het moment
afhangt. Zulk menselijk acteerwerk kom je
zelden tegen in een opera. Marian Buijs zag
de voorstelling. In januari is Schnautzer in
de Schouwburg in Middelburg.
EEN MELODISCH DRAMA OVEF^
EEN NACHTJE VREEMD GAAN
mm
johann
Marian Buijs
harp als hoer
10
johann
maanlicht
Het verhaal is gebaseerd op een reeks sonnetten die
Johann (vandaar de titel) Wolfgang Goethe in 1810
schreef nadat hij zich had laten verleiden door een
kamermeisje in een hotel waar hij de nacht
doorbracht. Misschien uit zijn evenwicht door de
dood van zijn goede vriend Schiller, ervaarde hij
plotseling diezelfde nacht de liefde voor zijn wettige
vrouw intenser dan ooit tevoren. Hauser is het met
Goethe's basisthematiek eens: zonder zieken geen
gezonden, zonder duivel geen deugd. De paradox
van het menselijk bestaan.
Koos Dalstra bewerkte de oorspronkelijke tekst,
omdat niemand anders iets van Goethe's symbo
lische dichtregels zou begrijpen. Dalstra's taal is op
het grove af en de soms wonderlijke plaatsing van de
tekst heeft wel eens een parodistisch effect. Door de
soms heel hoge aria's, vooral van de sopranen, is ook
lang niet alles te verstaan. Maar dat verhindert de
toeschouwer niet het handelingsverloop te volgen.
In deze bewerking heeft de man gewoon autopech
en moet dus noodgewongen de nacht in een hotel
doorbrengen. De figuren uit Goethe's gedichten zijn
omgevormd tot toneelpersonages die in de voorstel
ling niet alleen met grote vaardigheid zingen én een
instrument bespelen, maar ook nog kunnen acteren.
Elk instrument staat vooreen bepaald karakter. Het
harmonium is de deugd: de echtgenote. De harp is
de verleiding: de hoer en het slagwerk is de baas, de
drijfveer achter de hele produktie. De basklarinet
staat voor de knecht.
Johann staat model voor de gekwelde kunstenaar.
Zijn proces van lijden kan hij maar in één ding
omzetten: kunst. 'De kunst heelt alle wonden' zingt
Max van Weegbergen aan het eind dan ook
geruststellend tot zijn echtgenote. Ondanks alles
klinkt het in mijn oren ironisch. Enige speelse
ironie is niet vreemd aan deze toch serieus bedoelde
muziektheaterproduktie. Hauser houdt geen plei
dooi, hij verbeeldt en de toeschouwer mag zelf zijn
conclusie trekken. 'Van mijn geliefde lang geschei-;
januari
den, altoos op zoek naar aards gewin, wat ik ook won
en leerde, in haar heb ik steeds zin. Ik was op
wegnaar huism'n wagen brak.'
Anderhalf jaar is Rob Hauser met deze produktie
bezig geweest. Er is onder leiding van Frans Weisz
vier maanden gerepeteerd. De opzet was om de
spelers het muzikale gedeelte dat vanzelfsprekend
via een vast patroon verloopt, zich zo eigen te laten
maken, dat zij volledige vrijheid in het spel zouden
hebben. Dat is in de meeste gevallen gelukt en het
contrast tussen het strakke muzikale patroon en het
impulsieve spel heeft een merkwaardig effect.
Hauser heeft zijn kanttekeningen geplaatst bij de
visie die Goethe op vrouwen had. In Johann zijn de
vrouwen niet zo zeer dienstbaar aan de man, maar
juist heel sterk. De drie vrouwen slepen de
bedremmelde man van hot naar her.
Het decor is heel bijzonder. In de maannacht zien we
temidden van tfage bergtoppen en een klein verlicht
dorpje een autootje gaan. De beelden zijn zo
geabstraheerd dat alles een betekenis krijgt die
verder reikt dan alleen het realisme waarnaar zij
verwijzen. Op grote roze kussens wordt het
liefdesspel bedreven en de man in al zijn onmacht
staat wat onthand terzijde van het speelvlak.
Tenslotte valt de maagd in slaap bij gebrek aan
verdere avonturen. Het voorval ademt ondanks alle
theatrale effecten de sfeer van katterigheid en gêne
die zo'n gebeurtenis ook in werkelijkheid heeft.
Er wordt ook prachtig gezongen en muziek gemaakt.
Hausers muziek doet vooral in de meerstemmige
gedeeltes af en toe denken aan Hans Eisler of Kurt
Weill. Romantische harmonieën worden afgewisseld
met schrille disharmonieën. Het alledaagse gegeven
wordt daardoor en vooral ook door de vormgeving
tot iets universeels verheven.
Voorstelling: Johann door Stichting 'Schnautzer'.
Muziek: Rob Hauser. Tekst: Wolfgang Goethe.
Bewerking: Koos Dalstra. Regie: Frans Weisz.
Spelers: Max van Weeg berg, Sandra Macrander, Lori
Freedman, Teatske Kleijn, Deby Raymond en Rob
Kloet.
Scène uit Schnauzer
Foto J.D. Hulzenga
januari 11
