WIE MAAKTEN FORUM
forum
Sinds 1977 is Forum uitgegroeid tot
een belangrijk evenement op het
gebied van kunst en architectuur in
Nederland. Niet alleen de mogelijk
heid tot een intensief contact met
interessante kunstenaars is aardig.
Ook de wisselwerking tussen het
'oude' stadscentrum van Middelburg
en de ideeën en werkstukken van de
hedendaagse kunstenaars is waarde
vol te noemen.
De historische overblijfselen spelen
een elk jaar groter wordende rol bij
de uitgevoerde werken. En vooral in
februari kunnen we, wat dit betreft,
belangwekkende bijdragen tegemoet
zien. Het thema, architectuur als
imaginaire werkelijkheid, maar
meer nog de uitgenodigde kunste
naars/architecten doen dat in ieder
geval vermoeden, aldus Ad van Aert,
architectuurstudent aan de T.H. in
Eindhoven. In bijgaand artikel steekt
hij zijn enthousiasme over Forum
niet onder sculpturen of gebouwen.
Ad van Aert
persoonlijk
stadsdecor
forum
geschiedenis
Met Maria-Rosa Boezem als
coördinatrice organiseert de
stichting Forum jaarlijks een
vijdaagse kunstmanifestatie.
Vanaf 1977 zijn de Middel
burgse bevolking en andere
belangstellenden uit binnen-
en buitenland door Forum
geconfronteerd met uiteenlo
pende hedendaagse kunstui
tingen, zoals theater, dans,
design en sculptuur. De activi
teiten bestaan uit workshops,
lezingen en presentaties van
de uitgenodigde kunstenaars.
Dit alles speelt zich af in
eeuwenoude gebouwen als
het Abdijcomplex, de Vleeshal
onderdeel van het gotische
stadhuis en de Kuiperspoort,
gerestaureerde pakhuizen uit
de tijd van de Oostindische
Compagnie; in het centrum
van de stad.
De formule van Forum blijkt
aan te slaan. Door de unieke
combinatie van actief samen
werken met de kunstenaars in
de workshops, het deelnemen
aan lezingen en discussies
over hun werk en door het zien
van hun werkstukken krijgt
het publiek een redelijk com
pleet beeld van de ideeën van
de kunstenaars. Vijf dagen
lang direct persoonlijk con
tact met de kunstenaar, in
welk museum gebeurt dat
tegenwoordig nog?
In 1983 waren onder anderen
uitgenodigd Gilberto Zorio,
Alice Aycock en Frangois
Morelleten in 1984 ondermeer
Abramovig/Ulay, Daniel Bu
ren en Lawrence Weiner. Uit
deze namen blijkt al meteen
de ambitieuze en professione
le aanpak van Forum. En het
spreekt vanzelf dat de con
frontatie van dergelijke kun
stenaars met het publiek en
met elkaar een dimensie aan
het geheel toevoegt.
Naast de succesvolle formule
krijgt Forum nog iets extra's
door de historische context
waarin het zich afspeelt. De
organisatie zowel als de kun
stenaars maken namelijk
steeds vaker gebruik van het
monumentale stadsdecor van
Middelburg. En ook dit jaar
valt, gezien het thema en
verschillende van de uitgeno
digde kunstenaars, te vermoe
den dat gereageerd zal wor
den op dit karakteristieke
stadsbeeld. Wil je een beeld
geven van Forum, dan is het
daarom zinnig uit de voor
gaande jaren juist die werken
te belichten die een omgang
met een geconserveerd Mid
delburgs verleden als thema
hebben gesteld.
Een van de eersten die in
Middelburg een overtuigend
beeld wist te scheppen, is
Marinus Boezem geweest. Hij
vatte in 1980 het plan op de
architectuur van Middelburg
tot in het luchtruim op te tillen.
De eeuwenoude ster-struc
tuur van de stad, overblijfsel
van de vestingswerken, zou
daar door hem worden 'gete
kend' in de blauwe lucht, met
behulp van rook van een
reklamevliegtuigje. Helaas
gooiden de weergoden roet in
het eten. Flying the map, zoals
Boezem het noemde ging niet
door.
De Franse kunstenaar Fran
gois Morellet stelde in 1983
naar aanleiding zijn confron
tatie met Abdijplein het vol
gende: 'Wat moet men doen
met deze public square waar
alles oud is, naar vroeger
wijst? Waar de directe poëzie
van de omgeving behouden
bleef en men het zonder
rechte hoek stelt? Daar werkt
men aan het tegendeel. Wat
dat betekent? Ondermeer een
kans voor de mensen die dat
willen om getuige te zijn van
de nogal ongelijke strijd tus
sen twee public squares: de
een vol natuurlijke historie, de
ander op basis van de kunst
greep.
Sinds 1970 maakt deze sys
teem-kunstenaar ruimtelijke
deconditioneringen, werk dat
niet alleen ageert, maar eerst
en vooral reageert op al
bestaande, als min of meer
esthetisch afgerond ervaren
situaties, zoals de Middel
burgse binnenstad. Met ge
bruikmaking van kunstgras en
gravel transformeerde hij het
eivormige grasperk op het
Abdijplein om tot een vier-
4
coca
iTllTifebruari 5
kant, met uiteindelijk het vierkante basement van de
pomp als middelpunt.
In 1984 werd Daniel Buren, een andere Franse
kunstenaar uitgenodigd. Hij maakte sinds 1965
onveranderlijk gebruik van hetzelfde materiaal,
voorbedrukte stof of papier met afwisselend witte en
eenkleurige strepen van 8,7 centimeter breed. De
meeste werken realiseerd Buren ter plaatse. Vorm en
formaat maar het meest nog de plaatsing van het
werk zijn steeds nauwkeurig afgestemd op de
omgeving, waarin hij ingrijpt. Tijdens de workshop
onder zijn leiding is uiteindelijk gekozen om onder
andere mijn idee, ik deed mee in de workshop, van de
transformatie van een aantal van de luiken in de
.Abdijtoren uit te voeren. Dit torenproject wil, zoals
het werk van Buren, de mensen confronteren met
het systeem dat de waarneming, de esthetische
conventies en waardebepalingen stuurt.
De van een traditioneel motief voorziene luiken,
hoog in de Abdijtoren, werden om en om voorzien
van strepen die Buren gebruikt. Zichtbaar vanuit het
hele centrum van de stad wordt zo het accent gelegd
op dit voor Middelburg zo specifieke motief (zie
stadhuis), waar we normaal gesproken aan voorbij
lopen.
We zien in alle drie deze gevallen, dat wanneer w§
Middelburgs typische verleden in plaats van te
imiteren, confronteren met andersoortige element
ten, dit verleden juist, weliswaar kritisch, wordt-
geaccentueerd.
Het belang van deze werken wordt pas echt duidelijk
als we de huidige problemen van de Middelburgse
stedebouw onder de loep nemen. Dankzij het
bombardement in mei 1940 en terwille van h'fct
toerisme heeft Middelburg tijdens de wederopbouw
de kans gekregen haar beeld van een middeleeuwse
stad te vervolmaken. Zo werden onder meer het
stadhuis en de Abdij volledig gerestaureerd en het
moderne verkeer ten gunste van de wandelaar uit het
centrum geweerd. Middelburg werd 'een openlucht
museum voor de koestering van het Nederlandse
cultuur- en streekeigene' (1).
Onlangs had Middelburg, bij de stedebouwkundige
ideeënprijsvraag voor het Vitrite-terrein, een moge
lijkheid om de ook meer recente geschiedenis
binnen zijn vestingswerken toe te laten. Hoewel de
uitslag deed vermoeden dat er weer een imitatie van
een historische stadswijk zou ontstaan, lijkt Middel
burg nu toch gekozen te hebben vooreen aanpak die
meer van deze tijd is. Deze prijsvraag mag dan
losstaan van het Forumgebeuren, het is duidelijk dat
beide partijen met hetzelfde probleem worstelen.
Met dit verschil, dat Middelburg in het verleden
steeds koos voor de traditie en de geschiedenis
probeerde stil te zetten, terwijl Forum juist kiest voor
hedendaagse vormen terwille van een geschie
denis die haar verloop niet verzwijgt of idealiseert.
Men kan ervan overtuigd zijn dat ook dit jaar Forum,
binnen deze controverse, een constructieve bijdrage
zal leveren.
Bosma 'de wederopbouw van Middelburg 1940-
f944 Plan 2, 1984.
orn? ^"^erpag.: Historie tegenover hedendaags, een
Fot Van Lawrence Weiner (1984)
t° re°htsboven: Ander motief op de luiken,
l°renproject (1984)
h%ih™'C*!?en en onder: De vierkante kunstgreep in een
'vnsche omgeving, Frangois Morellet (1983).
