HET IDEALE VIND IK DE MUZIEK DIE DE
GROTE COMPONISTEN SCHREVEN. NIEMAND
KAN DAAR NOG WAT AANTOEVOEGEN
Vera Beths (viool), Anner
Bijlsma (cello) en Stanley
Hoogland (piano) spelen
in Vlissingen een
Mendelssohn-programma.
Jean Quist sprak met Stan
ley Hoogland over
Mendelssohn ('Voor mij
staat Mendelssohn voor
frisse romantiek zon
der drama'), de forte
piano, moderne en
klassieke muziek.
'Muziek kun je niet ratio
neel beoordelen. Het
beweegt zich over de grens
van het geheimzinnige
heen'.
Stanley hoogland
Jean Quist jr.
fout
Stanley hoogland
sjieke kunstkringen
forte-piano
Stanley Hoogland
'In Vlissingen stellen we een soort componistenpor
tret van Felix Mendelssohn Bartholdy voor' vertelt
Stanley Hoogland. 'Geen onbekende componist die
een introductie behoeft. Maar wij willen Mendels
sohn op een andere manier belichten. Zijn
symfoniën behoren tot zijn bekendste werken.
Slechts weinigen kennen zijn kamermuziek. Elk jaar
stellen we de onbekende aspecten van een
componist op die manier voor. Vorig jaar bijvoor^
beeld viel Frederic Chopin die eer te beurt. Van hem
kent men eigenlijk alleen zijn pianowerk. Maar
Chopin schreef meer, Cellosonates bijvoorbeeld en
liederen. Mendelssohn componeerde ook enkele
min of meer bekende cellosonates en een onbekend
gebleven vioolsonate. Eigenlijk gaat het om twee
vioolsonates. Maar die laatste valt onder de noemer
jeugdwerk en klinkt niet zo interessant. Die
vioolsonate dook pas in de jaren dertig op. De
ontdekking ervan staat op naam van Yehudi
Menuhin die 'em waarschijnlijk ergens in een
bibliotheek vond. Her en der op de wereld moet nog
heel wat muziek verborgen liggen die niemand nog
hoorde. Men zoekt er eigenlijk ook niet'naar, wantde
kennis over een componist houdt vaak op bij de
werken die regelmatig de concertzaal halen.'
'Voor het spelen leg ik mezelf geen beperkingen op',
stelt Hoogland. 'Het wil zeker niet zeggen dat ik
alles uitvoer. Zo kan ik weinig animo opbrengen voor
Henk Badings. Deels om de begrijpelijke reden en
deels ook omdat ik zijn muziek niet boeiend vind. Nu
moet ik daar wel bij opmerken dat ik ook niet bewust
in zijn repertoire zocht. Er staan mij alleen een paar
vage herinneringen bij. Overigens denk ik dat je
iemand niet voor eeuwig kunt buitensluiten louteren
alleen om wat er in het verleden gebeurde. Want dan
kun je bijvoorbeeld ook een beschuldigende vinger
Vera Beths.
Foto Maarten Brinkgreve.
naar Ezra Pound en Céline uitsteken omdat die ook
de fout ingingen. Om die reden niet uitgeven, niet
lezen, niet spelen. Het blijven moeilijke zaken waar je
eigenlijk geen raad mee weet. Want muziek is in
wezen onschuldig maar degene die het maakt niet.
Nu geloof ik niet dat Badings alleen om zijn verleden
weinig op concertprogramma's staat. De kwaliteit
van het werk speelt naar mijn mening een
overduidelijke rol mee.'
'Ons ensemble speelt doorgaans klassieke composi
ties omdat we over een klassieke bezetting
beschikken', zegt Hoogland. 'Het kent een piano,
viool en cello. Soms komt daar een zangstem bij en in
sommige gevallen een contrabas of een altviool.
Componisten van deze eeuw passen dikwijls
afwijkende bezettingen toe. Vullen een ensemble
zoals het onze aan met een klarinet of met slagwerk.
Niet allemaal. Enkele jaren terug speelden we met
anderen een Darius Milhaudprogramma. En je kan
bijvoorbeeld ook denken aan een programma rond
pimitri Shostakowitsj. Een programma zoals we dat
'n Vlissingen voorstellen, spelen we al een jaar of
acht. Het idee van een componistenportret bestaat
echter al langer. Voor ons stelde Anner Bijlsma de
zogenoemde Rondom-concerten samen. Daarin
draaide het ook om één componist maar hij belichte
die via diens tijdgenoten. Zou zo'n programma
bijvoorbeeld heten 'Rondom Chopin' dan kwam
Chopin één keer aan de orde en bestond de rest uit
muziek van zijn vrienden. Op die manier geef je een
componist een duidelijke plaats in de tijd. Later nam
Reinbert de Leeuw dat idee over en werkte het om tot
thema-concerten. Bijvoorbeeld over Parijs om
streeks 1920 of Wenen rond 1900.'
'De concerten zoals wij die voorstellen, trekken een
uiteenlopend publiek', vindt Hoogland. 'Jongeren
zowel als ouderen en de mate waarin zij komen,
verschilt per concert. Op het programma rond
Mendelssohn komen veel mensen af die zelf spelen
want bijvoorbeeld het trio van Mendelssohn staat bij
de amateuristische muziekbeoefenaars hoog aan
geschreven. Een niet onaanzienlijk deel van hen
komt uit de sjieke kunstkringen van dokters,
tandartsen en advocaten. Waarom kozen wij voor
Mendelssohn? Ik weet het eigenlijk niet goed. Zo'n
keus dient zich op een gegeven moment gewoon
aan. Wel vind ik dat Mendelssohn meer gespeeld
moet worden. Op dit moment kent hij weliswaar een
zekere reputatie maar krijgt toch niet de waardering
die hij verdient. In zijn tijd behoorde hij tot de
grootsten, een kwalificatie die onder andere Robert
Schuman hem toeschreef. Maar in de tweede helft
van de negentiende eeuw vond men hem te
ouderwets en te behoudend. Voor mij staat
Mendelssohn voor frisse Romantiek zonder drama.
Want doorgaans belichten de componisten uit die
stroming meestal de duistere kanten. Naar mijn
mening komt dat omdat Mendelssohn met één been
in de muziek van Mozart staat en methetandereinde
Romantiek.'
'Over hem gaat nogal eens het verhaal dat hij weinig
oorspronkelijke muziek afleverde', legt Hoogland
uit. 'Toegegeven, in zijn zwakke werken richt hij zich
teveel naar voorbeelden die hij uit het verleden haalt.
Maar later ontwikkelt hij een eigen toon en een
onmiskenbare persoonlijke stijl. Camille Saint-
Saens neemt welbeschouwd een soortgelijke positie
in. Hij staat met één been in de Romantiek en met het
andere in de muziek van de twintigste eeuw. Hele
sterke muziek overigens want zelfs in zijn meest
romantische passages zwelgt Saint-Saens nergens
maar kent uiterste zelfbeheersing. Met dat in
gedachten kun je stellen dat hij Mendelssohn als
voorbeeld nam. Zoals ook Schuman deed toen hij in
later jaren terugkeerde naar de klassieke vormen.
Ook in zijn eigen dagen kende Mendelssohn
navolgers. Meestal mindere componisten die piano
stukjes la hun voorbeeld schreven. Een volgeling
betreft bijvoorbeeld ook Hikam, een componist van
Frans-Joodse afkomst en een vriend van Chopin en
Liszt. Iemand ook waar we een jaar of wat terug een
portret aan wilden wijden maar het niet deden omdat
we dachten: daar komt toch geen hond op af. Maar
misschien doen we het volgend jaar wanneer zijn
honderdste sterfdag valt.'
'Ik geef nu twaalf jaar les aan het Koninklijk
Conservatorium in Den Haag', zegt Hoogland.
'Hoofdzakelijk als specialist op de forte-piano en
daarnaast doceer ik over kamermuziek. De studen
ten die mijn lessen volgen, doen het meestal als
bijvak binnen hun studie van het clavecimbel of de
moderne piano. Anderen willen er hun algemene
muzikale kennis mee vergroten. Niemand volgt het al
hoofdvak want aan een uitvoerende musicus
biedt het nauwelijks een bestaan. De forte-piano
betreft een vroege vorm van de piano. Je kan het
instrument echter niet gescheiden zien van de
moderne piano. Op dat instrument speelt men
