IK hoefIöoit te tekenen.
MOET ll«p$T TEKENEN?
DAARVOOR HEBBEN ZE MIJ HIER
NIET AANGENOMEN. IK BEN
AANGENOMEN Oil DE TELEFOON
AAN TE NEMEN. VAN KEMPEN
DE VOS KIRSCH PALLANDER
BOSSCHE DE RAET EN VAN
GOEDE MORGEN2
wim t. schippers
wim t. schippers
Marian Buijs
13
Boven: v.l.n.r. Kenneth Herdigein (a.g.), Maarten Wansink, Lieneke le Roux, Toon Agterberg en Saskia van Basten
Batenburg in Altijd Wat. Foto Johan Vigevend.
Onder: Toon Agterberg, Lieneke le Roux en Kenneth Hardigein (r) in Altijd Wat. Foto Johan Vigevend.
2
T Schippers staat zo langzamerhand bekend als het enfant
riblé van het vaderlandse toneelwereldje. De —op het eerste
lil!,— baarlijke nonsens waarmee zijn t.v.-spelen en toneelstuk
n vól zitten, spreken niet iedereen aan. Vooral jonge mensen
elen zich aangetrokken tot zijn stijl: met allerlei vormen
Ëkomstig uit het amusement, ontregelt hij gangbare normen. Ter
oeleaenheid van het jubilerend Cultureel Jongeren Paspoort
oina de opdracht voor het schrijven van een toneelproductie dan
ook naar hem. Het Werktheater (althans, het deel van de groep
frt werkt onder leiding van Shireen Strooker) kreeg de opdracht
gjjn tekst in een voorstelling te vertalen: ALTIJD WAT.
Schippers ontmaskert de alledaagse werkelijkheid als een op
afspraken berustende hokjesgeest. Hij zegt in een interview: 'Als
je op een bepaalde manier om je heen kijkt, wordt alles grappig.'
je kunt hem niet eens een strijder tegen de burgerlijkheid
noemen, hij heeft zich gewoon nooit gecompromitteerd met zo'n
manier van leven. Het is hem vreemd in stramienen te denken.
D arom is zijn humor zo fris en gewoon tegelijk. Het kan niet gek
jjjanoeg, maar ondertussen...
Schouwburg Middelburg: Altijd Wat van Wim T. Schippers door het Werk
theater, vrijdag 6 maart, 20.00 uur.
De plexiglazen vitrine die tegelijkertijd een bar is, de toonbank
van een duur kantoor en een plek om op te zitten, typeert het
chique interieur. Stel je voor dat daar een man binnenkomt met
een enorme lading autobanden.
Man: Als ik even een krabbeltje van u krijg...
Receptioniste: Waar. Hier?
Kantoorbediende: Zeg, wat is dat allemaal?
Man: Volgens mij zijn dat autobanden.
Kantoorbediende: Ja, volgens mij ook.
Man: Kijk eens aan, dan zijn we het daar over eens.
Receptioniste: Moet ik dat tekenen? Ik hoef nooit te tekenen.
Daarvoor hebben ze mij hier niet aangenomen. Ik ben
aangenomen om de telefoon aan te nemen. Van Kempen De Vos
Kirsch Pallander Bossche De Raet en Van Gasselte
Doorneweerd goedemorgen?
Kantoorbediende: Waar bent u van?
Man: Ik ben van niemand.
Schippers, van origine beeldend kunstenaar, begon zijn t.v.-
carrlère ooit met het geruchtmakende programma Hoepla dat na
drie afleveringen van het scherm verdween. Barend Servet,
Jacques Plafond —zijn creaties— werden begrippen. Als Ernie in
Sesamstraat werkt hij al jaren achter de schermen. Enkele jaren
geleden begon hij ook voor het toneel te schrijven. De afgelopen
zomer zette hij een ridicule theatergebeurtenis op poten. Vijf
herdershonden speelden een stuk. Zelf zei hij daarover:'Het gaat
mij om de merkwaardige situatie dat de mensen ernaar komen
kijken!' Door zo'n uitgewerkte grap zet hij het toneel zelf te kijk,
Inclusief het publiek.
Zo gaat dat ruim een uur verder, het bedrijfsleven, de
gezondheidscultus en doodeenvoudig de manier waarop men
zich overeind houdt in dit leven, steun zoekend bij ingesleten
gewoontes en zinloze regels. Alles wordt op de hak genomen.
Regisseuze Shireen Strooker heeft Schippers' tekst aangevuld
met de meest bizarre visuele grappen. In minder dan een paar
seconden fietst iemand het toneel op, springt eraf en pleurt het
rijwiel rechtstandig tegen de decorwand, waar het nog blijft
hangen ook. Een lied op een onzintekst wordt door twee dames
gezongen terwijl ze daar de meest krankzinnige bewegingen bij
maken.
Schippers' meest uitvoerige theaterstuk was Kutzwagers dat
twee seizoenen geleden door Toneelgroep Centrum werd
gespeeld. Daarin toonde hij niet alleen de waanzin van ons
dagelijks leven in allerlei kolderieke scenes waarin kleinigheden
de aanleiding zijn tot grote en lachwekkende gevolgen, maar ook
nam hij en passant toneelgroep Centrum op de hak. De
voorstelling begon met een toespraak van Egbert van Paridon
waarin dit bestuurslid een karikatuur van zichzelf werd.
Altijd Wat gaat zover niet. Opnieuw een keten van nonsensikale
situaties die via een dunne verhaallijn aan elkaar zijn geregen.
Maar geen parodie op het Werktheater. Toch heeft Schippers zijn
«tuk wel op het lijf van de spelers geschreven. Een toespeling op
aanzienlijke omvang van Maarten Wansink en de betekenis
van Kenneth Herdigein dat dit zijn laatste voorstelling bij dit
Oazelschap is, wijzen onmiskenbaar in die richting.
Dia mededeling berust trouwens op waarheid. Strooker en haar
groep nemen met deze voorstelling afscheid van hun huistheater
aan het Amsterdamse Kattengat. Zij gaan op eigen benen verder
an als de subsidiënt het wil, kunnen zij met ingang van september
'988 een zelfstandig gezelschap vormen.
^antrum plaatste destijds Schippers' stuk in een realistische
fflgeving en volgde de aanwijzingen van de schrijver nauwgezet
P- Het Werktheater doet dat niet. Bram Vermeulen ontwierp een
cor dat aan een museum doet denken, compleet met een
ah t°nische schuifdeur. Door die omgeving krijgt de tekst iets
■«tracts, maar Schippers' taal kan daartegen. Het voegt iets toe,
nt de gebeurtenissen worden nu meer dan hilarische
anekdotes.
Maar de onbetwiste ster is Maarten Wansink. Hij heeft een
wonderlijk droge uitstraling en met zijn grote lijf weet hij, ook als
hij niet aan het woord is, alle aandacht naar zich toe te trekken.
Staat hij onopvallend terzijde, dan laat hij zijn lichaam net iets uit
het lood zakken, met een concentratie die mij onvoorwaardelijk
op de lachspieren werkt. Krijgt hij een krentenbol, dan is hij
degene die nu juist niet van krenten houdt en die kleine vruchtjes
een voor een uit zijn bolletje peutert.
Er wordt heel wat afgerommeld met eten en dat past bij
Schippers' genre. Een man die warme worst eet met patat en
luistert naar de nieuwsberichten van die dag. Kenneth Herdigein
maakt daar een onvergetelijke act van. De dialogen die op het
toneel onzin lijken maar die je als je goed oplet, dagelijks om je
heen hoort, worden met de grootst mogelijke overtuiging en
concentratie gespeeld. Daaraan ontleent het stuk zijn kracht en
maakt het sterker dan Schippers' t.v.-producties. Men kijkt en
luistert naar elkaar, zodat hier een waarlijke komedie ontstaat.
Het ontbreken van effectbejag heeft het grootste effect.
Altijd wat is hiermee een heel amusante voorstelling geworden
die onder de hilarische oppervlakte aantoont met wat voor onzin
we elke dag bezig zijn. De parodie op de gangbare
bedrijfsvoering en de vergadertechniek, die ervan uitgaat dat
iedereen uitsluitend op zijn eigen voordeel uit is en dat eigen
voordeel maar bedrijfsmatig verkoopt als geluk, is venijnig en
grappig tegelijk. Een nieuwkomer die de vergedering beluistert,
reageert: Regels. Mensheid. Goed en fout. Hoe word ik gelukkig.
Doel en middelen. En hij haalt verward zijn schouders op. Daar
kunnen we het mee doen. Schippers' combinatie van kolder en
spot verdient een warm en groot publiek.
