J
DIES LE DUC:
MACHINEKLANKWERKER
In de Scheldehal, er komt een ingang aan de Walstraatzijde,
staat zolang de Boulevard of Broken Dreams duurt een bijzonder
muziekinstrument. Een naam heeft het (nog) niet en het is groot:
13 meter in doorsnee. Behalve dat het zeer veel uiteenlopende
geluiden kan produceren, is het indrukwekkend om te zien.
Componist Dies le Due zal samen met andere muzikanten
en het instrument een aantal concerten geven.
Een concert voor mechanisch en electronisch orkest en zweten
de muzikanten: een première in Vlissingen.
boulevard
Ad de Jong
De gebroeders
Groothof in Epifanie.
Foto Maria van de
Woude
platte kluchten. En ten derde de fictie van het toneel
stuk dat, hoe dan ook, uiteindelijk wordt opgevoerd.
Epifanie betekent: de mystieke eenwording met een
hogere macht. Een transformatie van de geest, zodat
de mens boven zichzelf uitstijgt en een anders geaard
wezen wordt. In navolging van de titel wil René
Groothof, de langste van de twee, na de platte kluchten
waarmee het duo bekend werd, nu een ander soort
toneel maken. Hij wil een geschreven tekst en koestert
plotseling artistieke aspiraties. Zijn partner, Frank, is
van die noodzaak in het geheel niet overtuigd en
saboteert de repetities. Hij wil geen experimenten, hij
wil de mensen amuseren. Maar uiteindelijk moet hij het
onderspit delven en neemt de repetitie een aanvang.
De strijd tussen de twee acteurs zet zich voort in de
gespeelde eenakter die gaat over een mislukte relatie.
Ook in deze laatste versie proberen de twee elkaar
voortdurend op geestige wijze beentje te lichten. De
personages die zij in de eenakter spelen, lijken in veel
opzichten op de acteurs of de entertainers die zij in het
eerste gedeelte zijn. René is een wetenschapper, een
vogelkenner, die zich zo verdiept in zijn studie dat hij
vrijwel in de huid van een vogel kruipt. Parallel met zijn
artistieke ambitie toont hij zich een soort Icarus die wil
ontstijgen aan het aardse gewoel. Frank richt zich, ook
in zijn rol, naar de smaak van het grote publiek. Hij zet
een modieuze keiharde dame neer die reclameteksten
schrijft voor een reclamebureau.
Hoezeer hun relatie op de helling staat, bewijst de
stand van hun echtelijke bed dat schuin naar beneden
tegen de achterwand staat opgesteld. Als je erop klimt,
glijd je er met dezelfde vaart weer af. Boven het bed
I zomer
bevindt zich een zwevende figuur die waarschijnlijk
symbool staat voor de wensdromen van de weten
schapper.
Heel intelligent en vermakelijk zijn werkelijkheid en
fictie met elkaar verweven. 'Zo'n belachelijk kostbaar
decor en je kan er niks mee. Kijk maar.' En hij bestijgt
het bed. 'Zijn we nou een theatergroep of een mu
seum Vroeger hadden we een stoel en een tafel. Als je
op die tafel ging liggen was het een bed.' Dit laatste
slaat overduidelijk op de situatie binnen het werktes
ter. Hoe suggestief die werkmethode was hebben we
kunnen zien in 'Als de dood'.
Epifanie onderscheidt zich vooral van andere zelfbe-
spiegelende producties door de grote dosis ironie en
zelfspot. Niets wordt serieus genomen en zelfs blijkt
voor de kenners de experimenteerdrift van beide
acteurs ongeremd aanwezig. Vroeger was Frank altijd
degene die het heft in handen had. Hij is immers de
oudste. Ditmaal trekt René aan het langste eind. De
voorstelling is uiterst intelligent opgebouwd. De ac
teurs die zich hebben voorgenomen te experimenteren
om uit hun artistieke impasse te komen, voeren ten-
slott hun spel op. Zo grotesk dat het niet alleen hoogst
vermakelijk is. Maar waardoor tegelijkertijd het grote
toneel op de korrel wordt genomen.
Die relativering zet zich door aan het einde, wanneer
de wetenschapper zich verenigt met de zwevende
figuur boven het bed, maar in zijn pogingen daartoe de
kussens vernielt. Zijn hooggestemde ambities blijken
niet meer dan een kussengevecht. De aanstekelijke
humor van het tweetal en hun onmiskenbare speeldrift
zorgen nog altijd voor een hoogst amusante avond.
De klankmachine
Vijf jaar hebben Rob Kars en Renier Vaessen eraan
gewerkt. Het geld kwam deels van een rijkssubsidie
voor experimentele projecten. Voor de bouw waren
er ingenieurs en een geluidstechnicus nodig. Kars
en Vaessen zijn beeldend kunstenaar en de vakken
nis was niet op alle terreinen aanwezig. Het resultaat
is een indrukwekkend instrument van drieëneenhal
ve meter hoog en dertien meter in doorsnee. Het lijkt
wel wat op een carroussel of een zweefmolen: vanuit
het midden wijzen stalen spanten naar buiten, zij
vormen het skelet. Daarnaast zijn er veel koorden en
bamboe stokken te zien. Dit alles op een podium
waarop allerlei merkwaardige dingen te zien zijn, die
als klankmakers blijken dienst te doen.
Het is niet eenvoudig het ingewikkelde instrumentte
beschrijven. Het is evenmin eenvoudig het te bespe
len, want de mogelijkheden zijn onuitputtelijk. 'Je
bespeelt het instrument in het midden op de klank
bodem', verduidelijkt Renier Vaessen. 'Door aan de
bamboestokken te trekken die aan koorden hangen
worden bepaalde voorwerpen geraakt die onder het
podium hangen. Zo zijn er 120 basisgeluiden. Die
geluiden kunnen electronisch worden versterkt. De
speler staat met een koptelefoon en microfoontje in
verbinding met de geluidsman, de menger, die
geluiden kan vasthouden, mengen met andere, laten
vibreren, noem maar op. Met 120 basisgeluiden zijn
zo ontzettend veel combinaties mogelijk. Dies le Due
kan die nooit onder de knie krijgen. Het gaat erom
een deel van de mogelijkheden te benutten.'
Dies le Due uit Meliskerke wil de eerste drie dagen
gebruiken om het instrument te leren kennen. Daar
na volgen enkele concerten. 'Ik wil er wat meer
drama in zien te krijgen. Dat moeten wij doen, de
muzikanten. Het is nogal een kil ding, zoals een
computer. Er staan geen mensen.te zweten.'
Het grootste deel van het klankspel zal ter plekke
worden gecomponeerd en geïmproviseerd. Maar om
niet in een chaos van geluid onder te gaan brengt
Dies le Due tevoren wel enige stuctuur aan. Zijn
opzet is drie concerten op drip achtereenvolgende
dagen te geven die allemaal zeer van elkaar verschil
len. Hij denkt eraan met een kleine groep muzikanten
Concerten op de
soundmachine:
zat. 28 juni, 20.30 uur;
don 3 juli, 20.30 uur;
zat 5 juli, 15.00 uur en
20.30 uur, Scheldehal.
Een schets uit de
bouwperiode van de
klankmachine.
Natuurlijke ritsel-,
plof- en rammelge
luiden, speelgoed
piano's, gebeds
molens... zichtbaar
gemaakt geluid
nAt -"^-4
/ai*. >*-
'jWlMWu éj/ui
- <Lu
tjfj ZlUe^
-1c ImLcZa /TTTtn
zomer 19