J DIES LE DUC: MACHINEKLANKWERKER In de Scheldehal, er komt een ingang aan de Walstraatzijde, staat zolang de Boulevard of Broken Dreams duurt een bijzonder muziekinstrument. Een naam heeft het (nog) niet en het is groot: 13 meter in doorsnee. Behalve dat het zeer veel uiteenlopende geluiden kan produceren, is het indrukwekkend om te zien. Componist Dies le Due zal samen met andere muzikanten en het instrument een aantal concerten geven. Een concert voor mechanisch en electronisch orkest en zweten de muzikanten: een première in Vlissingen. boulevard Ad de Jong De gebroeders Groothof in Epifanie. Foto Maria van de Woude platte kluchten. En ten derde de fictie van het toneel stuk dat, hoe dan ook, uiteindelijk wordt opgevoerd. Epifanie betekent: de mystieke eenwording met een hogere macht. Een transformatie van de geest, zodat de mens boven zichzelf uitstijgt en een anders geaard wezen wordt. In navolging van de titel wil René Groothof, de langste van de twee, na de platte kluchten waarmee het duo bekend werd, nu een ander soort toneel maken. Hij wil een geschreven tekst en koestert plotseling artistieke aspiraties. Zijn partner, Frank, is van die noodzaak in het geheel niet overtuigd en saboteert de repetities. Hij wil geen experimenten, hij wil de mensen amuseren. Maar uiteindelijk moet hij het onderspit delven en neemt de repetitie een aanvang. De strijd tussen de twee acteurs zet zich voort in de gespeelde eenakter die gaat over een mislukte relatie. Ook in deze laatste versie proberen de twee elkaar voortdurend op geestige wijze beentje te lichten. De personages die zij in de eenakter spelen, lijken in veel opzichten op de acteurs of de entertainers die zij in het eerste gedeelte zijn. René is een wetenschapper, een vogelkenner, die zich zo verdiept in zijn studie dat hij vrijwel in de huid van een vogel kruipt. Parallel met zijn artistieke ambitie toont hij zich een soort Icarus die wil ontstijgen aan het aardse gewoel. Frank richt zich, ook in zijn rol, naar de smaak van het grote publiek. Hij zet een modieuze keiharde dame neer die reclameteksten schrijft voor een reclamebureau. Hoezeer hun relatie op de helling staat, bewijst de stand van hun echtelijke bed dat schuin naar beneden tegen de achterwand staat opgesteld. Als je erop klimt, glijd je er met dezelfde vaart weer af. Boven het bed I zomer bevindt zich een zwevende figuur die waarschijnlijk symbool staat voor de wensdromen van de weten schapper. Heel intelligent en vermakelijk zijn werkelijkheid en fictie met elkaar verweven. 'Zo'n belachelijk kostbaar decor en je kan er niks mee. Kijk maar.' En hij bestijgt het bed. 'Zijn we nou een theatergroep of een mu seum Vroeger hadden we een stoel en een tafel. Als je op die tafel ging liggen was het een bed.' Dit laatste slaat overduidelijk op de situatie binnen het werktes ter. Hoe suggestief die werkmethode was hebben we kunnen zien in 'Als de dood'. Epifanie onderscheidt zich vooral van andere zelfbe- spiegelende producties door de grote dosis ironie en zelfspot. Niets wordt serieus genomen en zelfs blijkt voor de kenners de experimenteerdrift van beide acteurs ongeremd aanwezig. Vroeger was Frank altijd degene die het heft in handen had. Hij is immers de oudste. Ditmaal trekt René aan het langste eind. De voorstelling is uiterst intelligent opgebouwd. De ac teurs die zich hebben voorgenomen te experimenteren om uit hun artistieke impasse te komen, voeren ten- slott hun spel op. Zo grotesk dat het niet alleen hoogst vermakelijk is. Maar waardoor tegelijkertijd het grote toneel op de korrel wordt genomen. Die relativering zet zich door aan het einde, wanneer de wetenschapper zich verenigt met de zwevende figuur boven het bed, maar in zijn pogingen daartoe de kussens vernielt. Zijn hooggestemde ambities blijken niet meer dan een kussengevecht. De aanstekelijke humor van het tweetal en hun onmiskenbare speeldrift zorgen nog altijd voor een hoogst amusante avond. De klankmachine Vijf jaar hebben Rob Kars en Renier Vaessen eraan gewerkt. Het geld kwam deels van een rijkssubsidie voor experimentele projecten. Voor de bouw waren er ingenieurs en een geluidstechnicus nodig. Kars en Vaessen zijn beeldend kunstenaar en de vakken nis was niet op alle terreinen aanwezig. Het resultaat is een indrukwekkend instrument van drieëneenhal ve meter hoog en dertien meter in doorsnee. Het lijkt wel wat op een carroussel of een zweefmolen: vanuit het midden wijzen stalen spanten naar buiten, zij vormen het skelet. Daarnaast zijn er veel koorden en bamboe stokken te zien. Dit alles op een podium waarop allerlei merkwaardige dingen te zien zijn, die als klankmakers blijken dienst te doen. Het is niet eenvoudig het ingewikkelde instrumentte beschrijven. Het is evenmin eenvoudig het te bespe len, want de mogelijkheden zijn onuitputtelijk. 'Je bespeelt het instrument in het midden op de klank bodem', verduidelijkt Renier Vaessen. 'Door aan de bamboestokken te trekken die aan koorden hangen worden bepaalde voorwerpen geraakt die onder het podium hangen. Zo zijn er 120 basisgeluiden. Die geluiden kunnen electronisch worden versterkt. De speler staat met een koptelefoon en microfoontje in verbinding met de geluidsman, de menger, die geluiden kan vasthouden, mengen met andere, laten vibreren, noem maar op. Met 120 basisgeluiden zijn zo ontzettend veel combinaties mogelijk. Dies le Due kan die nooit onder de knie krijgen. Het gaat erom een deel van de mogelijkheden te benutten.' Dies le Due uit Meliskerke wil de eerste drie dagen gebruiken om het instrument te leren kennen. Daar na volgen enkele concerten. 'Ik wil er wat meer drama in zien te krijgen. Dat moeten wij doen, de muzikanten. Het is nogal een kil ding, zoals een computer. Er staan geen mensen.te zweten.' Het grootste deel van het klankspel zal ter plekke worden gecomponeerd en geïmproviseerd. Maar om niet in een chaos van geluid onder te gaan brengt Dies le Due tevoren wel enige stuctuur aan. Zijn opzet is drie concerten op drip achtereenvolgende dagen te geven die allemaal zeer van elkaar verschil len. Hij denkt eraan met een kleine groep muzikanten Concerten op de soundmachine: zat. 28 juni, 20.30 uur; don 3 juli, 20.30 uur; zat 5 juli, 15.00 uur en 20.30 uur, Scheldehal. Een schets uit de bouwperiode van de klankmachine. Natuurlijke ritsel-, plof- en rammelge luiden, speelgoed piano's, gebeds molens... zichtbaar gemaakt geluid nAt -"^-4 /ai*. >*- 'jWlMWu éj/ui - <Lu tjfj ZlUe^ -1c ImLcZa /TTTtn zomer 19

Tijdschriftenbank Zeeland

Mooie moeite / Uitblad voor Zeeland | 1986 | | pagina 10