'IETS TOEVOEGEN AAN MONK,
ZOIETS DOE JE TOCH NIET.
IK LIJK WEL GEK'
Met Martin van Duin
hoven, percussie,
treedt jazz-zangeres
Soesja Citroen op bij
een Nieuwjaarscon
cert in Vlissingen.*
Ze zong een plaat vol
op muziek van
Thelonius Monk,
haar grote
inspirator.
Na een studie psy
chologie en een tijdje
praktijk nam Soesja
het zingen weer op en
maakte van de stem
een zelfstandig in
strument, naast sax
en hoorn.
Vóór de Seven Sin
gers met Nedly El-
Elstak en Willem
Breuker gebeurde er
in Nederland nauwe
lijks iets met de stem
in de jazz, aldus
Soesja Citroen.
de volharding
minderwaardigheidscomplex
Zegt Bob Driessen: 'De naam van Volharding in iets
anders veranderen zal niet veel oplossen. De Volhar
ding klinkt wellicht politiek maar er bestaan talloze
drukkerijen, scheepswerven, timmerfabrieken en
wasserijen die ook de naam Volharding dragen. Een
typisch Nederderlandse naam voor een typisch
Nederlandse eigenschap. Dat wij ons Volharding
noemden, kwam voort uit de omstandigheden waar
in het orkest van de grond kwam. Het samengaan van
geschoolde muzikanten die én klassiek én jazz
speelden. Tot dan kwam die combinatie nauwelijks
voor. Maar rond 1968 dienden zich verschillende
omwentelingen aan. En de muziek kreeg een aan
passing aan de bestaande omstandigheden.'
'Tot aan die tijd kende Nederland geen sterke
muzikale traditie, dat betekende dat er veel kon
gebeuren want er bestond nog nauwelijks iets. Dat
leidde ertoe dat Nederland langzaam aan een
vooraanstaande positie bekleedde in de hedendaag
se muziek. Neem bijvoorbeeld Louis Andriessen die
zelfs vanuit de Verenigde Staten opdrachten krijgt.
En ook de Nederlandse geïmproviseerde muziek
ging de grens over zoals met Hoketus en in iets
mindere mate met De Volharding.'
verrechtsing
soesja citroen
'Partijpolitiek betreft de algemene politieke gedach
ten over sociale en economische omstandigheden,
over het binnenland en het buitenland. Muziekpoli-
tiek behandelt de denkbeelden over misstanden in
de muziek zoals het subsidiebeleid, de rol van de
dirigent en de manier van spelen. Zodoende bracht
De Volharding de hedendaagse muziek op straat.
Een plaats waar eigenlijk niemand het verwachtte.
Niet altijd nam men ons dat in dank af. Want velen
vonden die eigentijdse klanken te moeilijk, te elitair.
Daarbij speelde ook het politieke verleden ons nog
parten, de reden dat bijvoorbeeld een reis naar
Finland op het allerlaatste moment niet doorging.'
Zegt Bob Driessen: 'De Finse affaire vormt maar een
voorbeeld van de problemen die De Volharding
ondervond. Het ging niet alleen om het politieke
karakter maar ook om de manier waarop we muziek
uitvoerden. In het verleden speelden we namelijk
nooit zo perfect. Want nogmaals: het orkest zette
zich af tegen de bestaande verhoudingerwiormen en
waarden in de klassieke muziek en de manier waarop
het aan de orde kwam. Onze opvattingen vonden we
belangrijker dan het 'mooi spelen'. Reden dat we
doelbewust vals speelden en ons de ondertitel gaven
'hard, vals en ongelijk'. De kritieken logen er dan ook
niet om. Meer dan eens schreef men: die lui van De
Volharding kunnen totaal geen maat houden. Toen
we pakweg tien jaar terug ontdekten dat in hard, vals
en ongelijk onze toekomst niet lag, stelden we de
verbetering van de kwaliteit als ons hoofddoel. Hard
bleef maar vals en ongelijk verdween. En zo denken
we er nog steeds over.'
Zegt Bob Driessen: 'De reden van een weinig sterke
Nederlandse muziektraditie ligt in het feit dat Neder
landers zich niet altijd zo serieus nemen. Neem
bijvoorbeeld de jazz. Tot voor het midden van de
jaren zestig gold je alleen als goed wanneer je
perfect de Amerikanen naspeelde. Iets eigens wees
het publiek en de kritiek af. Maar juist die eigenheid
vormt een belangrijk element in de jazz. Ik denk dat
het Nederlandse publiek met een soort minderwaar
digheidscomplex kampte. Muziek moest op iets uit
het buitenland lijken wilde het inderdaad voor
muziek doorgaan.'
'Niet dat we in Nederland nu uitsluitend strikt eigeri
muziek maken. Als ik mezelf maar als voorbeeld
neem, stond ik sterk onder de invloed van Louis
Andriessen en Willem Breuker. Verder drukte ook
het spelen in De Volharding een zwaar stempel op
me. Want een heleboel Nederlandse stukken die we
uitvoerden hadden invloed op mijn eigen compone
ren. Maar door die ervaringen leerde ik wel dat ik bij
mezelf terecht moest en niet bij anderen. Voor de
volle honderd procent kun je geen eigen muziek
maken. Gesteld dat je al de directe invloeden van
buitenaf kunt wegsluiten, dan nog blijf je onder de
invloed staan van onbewuste invloeden. Zoals uitje
jeugd toen je een radio, een plaat of een fanfare
hoorde. Je staat altijd onder invloed en dat kun je
nooit buitensluiten.'
Zegt Bob Driessen: 'Louis Andriessen maar vooral
ook Willem Breuker oefenden een sterke invloed uit
op mijn eigen muziek. Een gegeven waarvan ik hoop
dat het nu grotendeels tot het verleden behoort. Wat
Breuker precies teweeg bracht in de tien jaar dat ik in
zijn collectief speelde, kan ik niet precies aangeven.
Wel associeerde iedereen me meteen met Willem
Breuker en trok vergelijkingen tussen mijn en zijn
muziek. Dat drukte nog lange tijd nadat ik voor
mezelf begon een stempel op me. En van zo'n
stempel kom je maar met moeite af. Ik ging bij
Breuker weg omdat ik merkte dat ik in zijn collectief
niet meer aan datgene toekwam wat me interesseer
de. Het spelen kostte teveel energie en inzet. Breuker
bracht zijn muzikanten dat ijzeren gevoel bij van
spelen onder alle omstandigheden. Ik schrijf muziek
voor klassieke ensembles waartoe ik ook De Volhar
ding reken. Ook voor mijn eigen jazzgroep. Verder
speel ik in verschillende ensembles en doe soms wat
aan muziektheater.'
Zegt Bob Driessen: 'Zelf schrijf ik melodische
muziek die uitgaat van verschillende stijlen en
klankkleuren. Iets wat tegenwoordig meer en meer
gebeurt. Zo langzaam aan ontstaat er in de muziek
een beweging die het pad van de abstracte muziek,
zoals de seriële stroming, verlaat. Die seriële muziek
vormt een duidelijk voorbeeld van een componeer-
stijl waarvan de mogelijkheden in relatief korte tijd
uitgeput raakten. Het ging uit van enkele wiskundige
modellen die de componisten consequent toepas
ten. Daarmee probeerden ze de grenzen van de
muziek te ontdekken.'
'Een enkeling bereikte die voor zichzelf inderdaad
maar de meesïen gaven hun ontdekkingstochten op,
verloren gewoon hun interesse en zochten naar de
grenzen van een ander genre. Want meer dan hun
collega's konden ze met hun wiskundige modellen
niet bereiken. Overigens betekende de seriële mu
ziek geen nieuwe opvatting al deden sommige
componisten wel uitkomen dat het om iets nieuws
ging. Maar in de muziek kan niemand bogen opeen
nieuwe ontdekking want alles kwam ooit al 'ns een
keer aan de orde. De terugkeer naar melodische
muziek komt niet alleen voort uit het opraken van
mogelijkheden binnen de abstracte muziek. In de
maatschappij doet zich nl. ook een verrechtsing voor
die de terugkeer naar oude waarden nastreeft.'
Zegt Bob Driessen: 'Melodische muziek van deze tijd
kun je zonder al te grote problemen ook op straat
voorstellen. Wel moet je soms compromissen sluiten
want niet met alle muziek kun je de straat op. Wezien
ons niet als boodschappers, als brengers van goede
tijdingen voor hedendaagse muziek. Toch kun je niet
ontkennen dat ook De Volharding zich wat dominee
achtig gedraagt. Want we laten immers horen hoe we
over de hedendaagse muziek denken en dragen die
gedachte met optredens buiten uit. Nederlandser
kan het haast eigenlijk niet.'
6 decembèr iTlfTI
december 7
