ZEEUWS MUSEUM: EEN OUD GEBOUW
INEKE SPAANDER HEEFT ER ZIN IN
MET MOGELIJKHEDEN
De nieuwe direkteur van het Zeeuws
Museum straalt enthousiasme uit.
Een kort gesprek over wat er de
komende tijd in de sfeervolle zalen te
zien is, loopt al gauw uit tot een
ontvouwen van plannen die van de
Zeeuwse cultuurtempel een dyna
mische plek moeten maken.
AVONDROOD IN AXEL
FOTO-INSTALLATIE
IN DE VLEESHAL
GEËNSCENEERDE
FOTOGRAFIE
STEVE LAWSON
IN DE STENGE
'Het leuke van dit museum is dat je er een
beeld kunt geven van wat er in Zeeland zoal
gebeurd is: van de vroegste tijden tot nu.' In
dat opzicht sluit haar nieuwe stek goed aan
bij het Prinsenhof in Delft, waar Ineke
Spaander 12 jaar geleden haar museum
loopbaan begon. Ze heeft daar het hele
museum doorgeploegd en duidelijk haar
sporen achtergelaten. Zo maakte zij drie
tentoonstellingen over de geschiedenis van
de stad, redigeerde de bijbehorende catalo
gi, ordende de unieke verzameling tegels en
Delfts aardewerk en zorgde ervoor dat
hedendaagse beeldende kunst in het mu
seum een plaats kreeg. En dat is nog maar
een kleine greep uit de bruisende aktivitei-
ten van de nog steeds ondernemende
kunsthistorica.
'Kunst van deze eeuw is mijn hobby. Ik ben in
1977 bij Carel Blotkamp in Utrecht afgestu
deerd op de Nederlandse abstrakte kunst uit
de periode 1910-1925. We kregen de kans
er in het Centraal Museum een tentoonstel
ling over te maken. Het onderwerp sloeg
aan: in de jaren daarna zijn er nogal wat
vervolgtentoonstellingen gemaakt, onder
andere over Jacoba van Heemskerk, van wie
wij hier ook werk in de kollektie hebben. In
Delft kreeg ik de kans ik werkte er toen al
jarenom beeldende kunst in het museum
te integreren. De toenmalige direkteur was
met langdurig verlof en zag er niets in om de
tot dan in een apart gebouw weggestopte
bescheiden kollektie naar het Prinsenhof te
halen. Maar het gemeentebestuur dacht er
anders over en ik kon aan de slag. Het gekke
was dat van mensen als Schoonhoven,
Henderikse en Bogart, allemaal Delftenaren
die in de jaren '60 in de Nulgroep en de
Informelen behoorlijk aan de weg hadden
getimmerd, er nauwelijks werk aanwezig
was. In die lacunes heb ik mogen voorzien en
18 erom heen ook werk aangekocht van
mensen die verwantschap hadden met hun
belangstelling voor struktuur en licht: Jaap
van der Ende, Guido Lippens, Kees Smits,
Thomas Rajlich bijvoorbeeld. Maar ik heb
ook een doek van Rob van Koningsbruggen
kunnen kopen. Het leuke was dat er in de
17e eeuw in Delft ook schilders werkten die
op een andere maniermet licht en
struktuur bezig waren. Emmanuel de Witte
bijvoorbeeld, maar ook kunstenaars als
Hoekgeest en Van Vliet. En natuurlijk
Vermeer. Hun belangstelling voor dit soort
problemen is te zien in de kerkinterieurs die
zij schilderden. Bij Vermeer blijkt dat uit zijn
gezicht op Delft.'
ZEEUWSE KUNST
'Ik ken de Zeeuwse situatie nog niet goed
genoeg om een uitgewogen oordeel te
hebben over wat men hier maakt. Mijn
eerste indruk is dat er eigenzinnig gewerkt
wordt, los van modes, met een grote
belangstelling voor natuur en landschap.
Het is in elk geval zo dat het museum een
taak heeft in hettonen van kunst uit Zeeland,
aangevuld met wat mensen van elders die
een kader kunnen bieden voor de ontwikke
lingen hier. Tentoonstellingen die om de zes
weken wisselen de 'signalementen'
moeten een beeld geven van eigentijdse
beeldende kunst. Na Marinus Boezem
brengen we in de koninklijke 'slaapvertrek
ken tot en met 29 oktober Arie Berkulin, die
tegenwoordig in Dreischor woont. Berku-
lin's beelden en tekeningen hebben een
sterke ruimtelijkheid, met duidelijke vor
men. Zijn werk heeft een spanning die van
binnen uit komt en al werkende ontstaat.
Vroeger ging hij uit van geometrische
wetmatigheden, tegenwoordig is zijn werk
vrijer, alhoewel verhoudingen in zijn werk
nog steeds een belangrijke rol spelen. In de
beelden zijn wel elementen van menselijke
torso's te ontdekken. In het museum laten
we inkt-tekeningen zien en enkele beelden
in ijzer, hout en zink.'
De liefhebber van moderne kunst lijkt in het
museum wel aan zijn trekken te kunnen
komen. Hoe zit het met mensen die meer
houden van oude meesters? 'In december
worden de depots verbouwd. We hebben
dan ruimte nodig, een mooie gelegenheid
om eens te laten zien wat het museum aan
schilderkunst in huis heeft. Behalve vroeg
20ste eeuwse kunst, zal er veel werk uit de
19de eeuw te zien zijn in een ouderwetse
lay-out, flink vol dus. De nu nog door het
museum verspreide kunst uit de 17de en
18de eeuw wil ik meer concentreren in de
ruimtes waar ze eigenlijk thuishoren, de
stijlkamers. De schilderijen van Rijckhals en
Van der Venne hangen nu nog teveel
verspreid door het gebouw, tot boven de lift
of all places!aan toe. De stijlkamers
zullen dus op den duur meer worden
ingericht rondom de belangrijke werken die
het museum bezit. Het zilver komt er
bijvoorbeeld ook terecht, zodat je kunt zien
wat er in die periode in Zeeland gemaakt is.
Daarnaast kan op de entre-sol apart een
studiekollektie in een educatieve opstelling
bewaard blijven.'
'De vaste kollektie kan trouwens toch beter
uit de verf komen. De verzameling van het
Zeeuwsch Genootschap mag best op een
manier getoond worden die meer bij de
periode past waarin zij ontstond. De huidige
opstelling is in dat opzicht wat tweeslachtig:
aan de ene kant weerspiegelt die de
verzameldrift van dietijd, aan de andere kant
is het toch een esthetische presentatie.'
'Het Zeeuws Museum heeft een kollektie
waaruit je het wonen en werken van
mensen in principe goed kunt aflezen. In de
kelder kan meer dan op dit moment het
verleden van Walcheren worden uitgewerkt.
De stad Middelburg, waarover we veel
materiaal hebben, kan daarin als rode draad
fungeren. Je krijgt dan een soort kader, dat
elders in de provincie met specifieke zaken
die daar voorhanden zijn, een beeld geeft
van het reilen en zeilen in Zeeland. Maar
nogmaals, we praten dan wel over een
meerjarenplan!'
Daarin past ook het met grotere tentoonstel
lingen, zo'n vier per jaar, een bepaald aspekt
van de vaste opstelling benadrukken: 'Je
kunt denken aan de kostuums, het Zeeuws
zilver of de 17de eeuwse meesters. Maar je
kunt ook de stadsontwikkeling van Middel
burg belichten of de kulturele ontwikkelin
gen rond Domburg aan het begin van deze
eeuw. Wij zijn niet in staat alle tentoonstel
lingen zelf te ontwikkelen; we zullen dan ook
regelmatig exposities overnemen van ande
re musea of de Rijksdienst Beeldende
Kunst.'
Even terug naar het programma van de
komende tijd. Wat is er nog te verwachten op
kortere termijn?
'Vanaf 3 november kan men in het museum
terecht voor 'Zeeland in de Ijzertijd'. Die
tentoonstelling heeft een educatief karakter,
dus scholen vinden er zeker wat van hun
gading. Maar iedereen die een beeld wil
krijgen van het wonen, de landbouw, het
huisraad en het leven zoals in die periode
vindt wat hij zoekt. De tentoonstelling had
oorspronkelijk Schouwen-Duiveland tot on
derwerp en is niet door onszelf samenge
steld. Wij konden hem overnemen en zijn de
expositie aan het aanpassen. Er zijn vooral
voorwerpen te zien, maar bijvoorbeeld ook
een maquette.
Wat verder weg, in maart volgend jaar, staat
een projekt over bloemstillevens door
schilderessen op het programma. We doen
dat samen met het Gemeentemuseum in
Arnhem. In 1990 is ook al zeker dat we een
overzichtstentoonstelling brengen van Gui
do Lippens, weer een hedendaags kunste
naar.'
Ineke Spaander praat niet alleen enthou
siast, maar ook met kennis van zaken over de
meest uiteenlopende aktiviteiten. Ze is blij
met de twee kleine en de drie grotere zalen
die onlangs voor het museum beschikbaar
kwamen; in de vroegere ambtswoning van
de commissaris der koningin, waar eens de
koningin kon slapen, houden nu kunste
naars het publiek wakker. Waar de admini
stratie geregeld werd is nu ruimte voor
grotere exposities van allerlei aard. gezien
de plannen zal zij die ruimten nodig hebben!
De Oosterstraat in Axel heette ooit Oude
Slijkstraat. Het is een straatje met kleine
huisjes, die door de gemeente Axel zijn
aangekocht om plaats te maken voor
nieuwbouw. Eén van de bewoners van het
straatje, boekhandelaar Robby Bellemans,
kwam op het idee om in de leegstaande
panden een kunstprojekt te realiseren. Hij
kreeg toestemming de huisjes voorafgaand
aan de sloop aan kunstenaars ter beschik
king te stellen. Die kunnen er in die tijd iets
mee doen. Het projekt heet Avondrood: de
bijdragen zijn de laatste tekens van leven in
het straatje; er wordt een periode mee
afgesloten. Inmiddels hebben enkele van de
13 uitgenodigde kunstenaars hun bijdrage
klaar.
Ko de Jonge speelt in op het afgebladderde
behang dat je in oude panden kunt
aantreffen. Eronder zijn vaak oude kranten
zichtbaar met berichten uit het verleden. De
Jonge ziet het straatje als een restant van
een kleine gemeenschap. Men hield elkaar
nauwlettend in het oog en wisselde
nieuwtjes uit, bijvoorbeeld in de bakkers
winkel die hij als lokatie kreeg toegewezen.
In de achter het behang geplakte streek-
kranten vind je ook vaak berichten uit de
regio die het karakter van een kleine, niet
zelden kortzichtige gemeenschap weerspie
gelen. Daarop speelt De Jonge in. Hij heeft
wereldwijd nogal wat kontakten met kolle
ga's die mail-art maken. Hij vroeg hen een
pagina uit hun streekkrant te selekteren en
er iets aan toe te voegen. Zo is een
presentatie ontstaan van wat hij 'Een
mondiale knusheid' noemt. Overal blijken
mensen in dezelfde kleine dingen geïnteres
seerd. De nieuwtjes die eens in de bakkerij
klonken vinden hun echo in berichten van
heinde en verre.
DRIELUIK
Leon Riekwel was ooit aktief in het
vakbondswezen. Hij is funktionaris beelden
de kunst van de Culturele Raad Vlissingen:
overleg neemt nog steeds een flink deel van
zijn tijd in beslag. Maar hij is na de
kunstacademie altijd blijven schilderen. Hij
liet zich in zijn bijdrage inspireren door
verschillende associaties. Avondrood heeft
voor hem ondermeer te maken met vage
sferen en ongrijpbare beslissingen, die je in
overleg vaak tegenkomt. Vandaar dat Riek
wel in zijn drieluik 'On speaking Terms' een
middenpaneel schilderde, bestaande uiteen
soort krachtveld van rood, zwart en wit.
Links daarvan hangt een schilderij met 1 5
koppen van hemzelf, die gericht zijn op het
aan de andere kant van het middenpaneel
hangende werk met 15 koppen van een
politicus. Het krachtveld tussen hen in is
onbeslist, maar heeft een agressieve uitstra
ling.
De andere kunstenaars die Bellemans voor
dit projekt heeft aangezocht zijn: Paul
Bartels, Richard Beek, Eric Brandts, Peter
Claessen, Han Deij, Ronald van Dokkum,
Lucy de Graaf, Willy de Houck, Harald
Huyser, Hans Lücken en Gerard Ran.
Antoon van Prooyen werkt aan een muzikale
compositie die tezijnertijd zal worden uitge
voerd, terwijl Johan Klein de fotografie
verzorgt. Volgende maand leest u meer over
dit projekt.
De Belg Patrick Merckaert laat in de
Middelburgse Vleeshal 'Integraties in de
ruimte' zien. Het gaat om fotowerken, die op
twee zijden van grote staande kubussen en
op panelen zijn bevestigd. Merckaert maakt
zwart-wit foto's van beelden die hij uit t.v.-
programma's haalt. Ze zijn contrastrijk en
hebben een dramatische lading. Je kunt ze
bijvoorbeeld verbinden met gevoelens als
verstilde passie, onderdanigheid, angst en
agressie. Niet het hele oppervlak van de
kubussen is voorzien van foto's. Ze worden
afgewisseld met zwarte vlakken. Door de
opstelling van de elementen wordt je als
toeschouwer door de ruimte geleid en
geprikkeld voor- en achterzijde van de
kubussen te bekijken en met elkaar te
vergelijken. Welke ervaringen dat oplevert
kunt u deze maand zelf vaststellen. Vleeshal
Middelburg 6 t/m 29 oktober.
Hans Eykelboom bouwt de werkelijkheid die
hij fotografeert zelf. Zijn foto's tonen een
architektuur van stapelingen, bijvoorbeeld
in de vorm van een afgeknotte piramide. In
feite is dat bouwwerk niet hoger dan een
centimeter of veertig, maar het lijkt gigan
tisch van formaat. Ook maakt en fotografeert
hij een intrigerende konstruktie op twee
tegenover elkaar staande stoelen. Met de
foto stelt hij onder andere vragen over de
verhouding van illusie en werkelijkheid. Hij
doet dat op een speelse manier, die de
natuurwetten tart en de fantasie prikkelt.
Bellamy 19 Vlissingen, vanaf 13 oktober.
Nog meer foto's: de inmiddels naar de V.S.
verhuisde Schot Steve Lawson exposeert in
Heinkenszand. Hij komt daar terecht via
kontakten die Paul Bartels via een uitwisse
lingsprogramma van het Zeeuws Museum
enkele jaren geleden heeft gelegd met
kunstenaars in Edinburgh. Uit een container
met werk van Lawson, in Vlissingen
'onderschept' op doorreis naar Amerika,
stelde Bartels een presentatie samen.
Lawson maakt foto's van monumentale
bouwwerken, zoals de kerncentrale bij
Scottish Corner. Hij brengt het element tijd
in de foto's door ze samen te stellen uit soms
wel 24 stroken van verschillende opnamen.
