-10-
Tenslotte was het ontvolkte platteland niet meer in staat
de steeds groeiende steden te voeden en was Vlaanderen ge
dwongen graan te importeren, eerst uit Artois en Picardie,
echter, waar in deze streken in feite dezelfde politieke,
militaire en sanitaire factoren van invloed waren als
in Vlaanderen, zochten de graanhandelaren in de 14e eeuw
naar andere gebieden met een graan-productieoverschot,
en vonden die in de gebieden rond de Oostzee.
Deze verschuiving van de handelsbetrekkingen is oorzaak
geweest, ve,n de stabilisatie en zelfs daling van de graan
prijzen in Vlaanderen, die we in de XVe eeuw kunnen waar
nemen. (o.)
Teruggrijpend op wat hij in liet micro-economische gedeelte
van zijn betoog had gesteld, nl., dat de omschakeling op
de teelt van voeder- en industriegewassen in de omgeving
van de grote steden reeds in de 13e eeuw is aangevangen,
voert prof. Verhulst nog als argument aan, dat het niet
aannemelijk zou zijn, dat de intensiveringvan de land
bouw mot nieuwe teelten en vruchtwisselingsstelsels,
meebrengende een uitbreiding van het aantal benodigde
arbeidskrachten, plaats zou hebben gehad in een tijd,
dat zelfs de traditionele graanteelt niet meer op peil
gehouden kon worden.
Veeleer is hot logisch te veronderstellen, dat reeds in de
13© eeuvi, juist door de zuigkracht van de steden, in de
onmiddellijke nabijheid daarvan voldoende arbeidskrachten
voor landbouwbedrijven ontbraken, en men dus noodgedwon
gen overging op veeteelt en de teelt van voedergewassen
(zoals we dit ook in sommige ontvolkte streken van Frank
rijk waarnemen). Dat deze tendens zich in de 15e eeuw
sterk heeft doorgezet, is aan andere factoren toe te
schrijven; de daling van de graanprijzen door goedkope
importen en het daardoor vooral voor kleine landbouwers
noodzakelijk worden om te zien naai- de teelt van meer
winstgevende gewassen.
Dit artikel van prof. Verhulst mag door de uitnemende
documentatie en systematisch gerangschikte hronnenver-
melding belangwekkend heten voor iedereen, die zich in-
tressoert voor land'bouw-economische geschiedenis.
'C.M.