-10- Tenslotte was het ontvolkte platteland niet meer in staat de steeds groeiende steden te voeden en was Vlaanderen ge dwongen graan te importeren, eerst uit Artois en Picardie, echter, waar in deze streken in feite dezelfde politieke, militaire en sanitaire factoren van invloed waren als in Vlaanderen, zochten de graanhandelaren in de 14e eeuw naar andere gebieden met een graan-productieoverschot, en vonden die in de gebieden rond de Oostzee. Deze verschuiving van de handelsbetrekkingen is oorzaak geweest, ve,n de stabilisatie en zelfs daling van de graan prijzen in Vlaanderen, die we in de XVe eeuw kunnen waar nemen. (o.) Teruggrijpend op wat hij in liet micro-economische gedeelte van zijn betoog had gesteld, nl., dat de omschakeling op de teelt van voeder- en industriegewassen in de omgeving van de grote steden reeds in de 13e eeuw is aangevangen, voert prof. Verhulst nog als argument aan, dat het niet aannemelijk zou zijn, dat de intensiveringvan de land bouw mot nieuwe teelten en vruchtwisselingsstelsels, meebrengende een uitbreiding van het aantal benodigde arbeidskrachten, plaats zou hebben gehad in een tijd, dat zelfs de traditionele graanteelt niet meer op peil gehouden kon worden. Veeleer is hot logisch te veronderstellen, dat reeds in de 13© eeuvi, juist door de zuigkracht van de steden, in de onmiddellijke nabijheid daarvan voldoende arbeidskrachten voor landbouwbedrijven ontbraken, en men dus noodgedwon gen overging op veeteelt en de teelt van voedergewassen (zoals we dit ook in sommige ontvolkte streken van Frank rijk waarnemen). Dat deze tendens zich in de 15e eeuw sterk heeft doorgezet, is aan andere factoren toe te schrijven; de daling van de graanprijzen door goedkope importen en het daardoor vooral voor kleine landbouwers noodzakelijk worden om te zien naai- de teelt van meer winstgevende gewassen. Dit artikel van prof. Verhulst mag door de uitnemende documentatie en systematisch gerangschikte hronnenver- melding belangwekkend heten voor iedereen, die zich in- tressoert voor land'bouw-economische geschiedenis. 'C.M.

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 1964 | | pagina 20