-5-
VAN EMBLEEM TOT ZEEUWS EMBLEEM.
Een verzoek om in enkele lijnen de ontwikkeling te
schetsen van de studie der emblemata, kan niet afgewezen
worden met het argument, dat een dergelijke schets niet
binnen een Zeeuws kader past.
Een embleem bestaat uit een korte, liefst raadsel
achtige spreuk vol betekenis (lemma)een afbeelding die
daarbij past en een epigram, dat dit alles toelicht. Zo
bestaat het eerste van Cats' "Sinne- en minne-beelden" uit
het lemma "Het deel wil zijn geheel", een afbeelding van een
paar dat op de vismarkt staat voor een tafel, waarop de stuk
ken van een in tweeën gehakte aal weer naar elkaar toekronke
len en een epigram, dat uitlegt hoe de vrouw eens geschapen
uit de rib van een man, zich steeds bij haar oorsprong wil
voegen.
Het genre is in de 16e eeuw in Italië ontstaan en vormt
de fraaiste verwezenlijking van het renaissancistisch stre
ven naar synthese van woord en beeld. Terwijl in de 16e eeuw
in Italië -55 -bundels 'verschenen en in de Nederlanden slechts
9, nemen de. Lage Landen in de 17e eeuw, in ieder geval kwan
titatief, de leiding over met 168 bundels, tegen Italië 95-
De emblemata, die aanvankelijk -een internationaal karakter
dragen, tonen dan gaandeweg meer -invloed van volkskarakter
en 'plaats van oorsprong. In de nederlanden bloeit vooral
het erotisch emblema (Heinsius, Hooft), in het Zuiden spoe
dig in religieuze zin (de Jezuiten)in het Noorden in mo
raliserende zin gevarieerd.
Internationaal gezien, vormen - na Ludwig Volkmanns
"Bilderschrift der Renaissance" (Leipzig 1923), dat voor
al dë meer bijkomstige hiëroglyphica behandelde - de
"Studies in seventeenth-century imagery" van de Italiaanse com
paratist Mario Praz (London 1939) een grondleggend
werk voor bestudering der emblemata. Maar Praz kon,
bij gebrek aan de nodige voorstudies, niet mepr doen -
en dat was al veel - dan gebruik maken van betrekkelijk
willekeurig gekozen materiaal. In 1947 verschafte hij
nieuwe uitgangspunten door zijn studies aan te vullen
met een bibliografisch deel. De laatste jaren, wordt, in
een gelukkig steeds sneller tempo, het nog maar zeer