leken uitviel, begrijpelijk is. Ondanks deze openbare erken
ning van de bedevaart als mogelijke strafbepaling was de be
devaart toch nimmer onomstreden. Zowel de vrijwillige als de
opgelegde bedevaarten ondervonden gedurende de gehele middel
eeuwen kritiek, vooral omdat aan het reizen en trekken nogal
wat bezwaren kleefden van zowel etisch-moralistisphe als van
praktische aard. Desondanks werden de bedevaarten met name in
de zuidelijke Nederlanden gemeengoed in de wereldlijke straf
rechtspraak en vooral in die van de steden.
De invloed van de Inquisitie is uiteraard in dit verband
niet te ontkennen, al moet deze niet worden overdreven. Even
sterk is de overlevering geweest van bedevaarten als onderdeel
van een overeengekomen zoenverdrag tussen partijen, waarin
vertegenwoordigers van de gemeenschap waarvan de partijen deel
uitmaakten een (naarmate die gemeenschap meer en meer bestuurd
ging worden door een daadwerkelijke overheid) steeds belang
rijker rol ging spelen. In de loop van de dertiende eeuw zijn
er vele zoenverdragen tot stand gekomen door toedoen van lands
heren of hun vertegenwoordigers' die .als arbiters, optraden. Xn
Frankrijk zien wij het parlement van Parijs als zodanig optre
den, in dé Nederlanden bv. de graven van Vlaanderen en Holland,
de hertog van Brabant en anderen. Ook kerkelijke hoogwaardig
heidsbekleders traden nogal eens als arbiter op waarmee een
oude traditie werd voortgezet.
Hoewel zoenverdragen in principe een overeenkomst-karakter
hebben (d'e term compositio is wat dat betreft duidelijk, immers
het woord betekent o.a. overeenkomst) en daardoor in wezen als
vrijwillig beschouwd moeten worden, is de rol van een landsheer
lijke of andere (bv. stedelijke) overheid erg belangrijk. Hun
voornaamste taak bestond immers uit het bewaren van de vred.e in
het eigen territoir; derhalve was het noodzakelijk te voorkomen
dat door vredebraak van een individu door het wraakelement van
het Germaanse recht de vrede langdurig verbroken zou worden.
Met andere woorden: de op zichzelf binnen het gewoonterechte
lijke systeem gerechtvaardigde vete (de gelaedeerde partij was
zelfs in sommige gevallen verplicht tot het aangaan van een
vete) moest aan banden worden gelegd. De pax en treuga Dei in
de elfde eeuw waren vanuit de Kerk geïnspireerde pogingen,
tot terugdringen van de vetein de landvreden namen de Duitse
koningen en keizers deze pogingen in het wereldlijke staat-
systeem over. In Vlaanderen berustte al snel de bescherming van
de pax bij de graaf, ook al omdat d'e macht van deze vorst binnen