- 5 -
zijn gebied in de loop van de elfde en twaalfde eeuw werd uit
gebreid. Het bewaren, van de vrede werd ook de taak van'stedelij
ke overheden die allengs van de vorst onder andere daartoe
rechten en bevoegdheden hadden verworven.
In vrijwel alle Zuidnederlandse stedelijke rechtspraktijken
kwamen bedevaarten als sancties op bepaalde overtredingen voor.
In een vlaamse stad als Gent zie: we' vooral 'een voortleven van de
zoenverdragen (in Zoendincboeken genoteerd)ook al werden die
in feite opgelegd door de schepenbank of speciaal daartoe aan
gestelde functionarissen (de paysierders)In Antwerpen zien we
eveneens dergelijke vredesverdragen en functionarissen, maar
daarnaast werden eveneens correcties opgelegd die het karakter
van een zoenverdrag niet meer bezaten. In Luikse gebieden was
er sprake van een duidelijk systeem waarbij in keurboeken was
omschreven voor welk delict welke bedevaart als straf kon wor-
.den opgelegd, waardoor de variëteit van bedevaartsoorden gerin
ger was dan in Vlaanderen. In Brabantse steden was er sprake
van een soort mengvorm tussen Vlaamse en Luikse rechtspraktijk:
een omschreven systeem bestond naast een telkens opnieuw gevorm
de jurisprudentie, hoewel d.e laatste wel is te herleiden tot
het eerste.
Zoenverdragen en correcties kwamen naast elkaar voor. De
bedevaarten in zoenverdragen waren meestal bedoeld ten gunste
van de gelaedeerde partij. In de correcties konden zij ten goe
de komen aan de betrokken overheden: de stad en de landsheer, of
aan elk van deze een aparte bedevaart (zoals in het Luikse) of
één bedevaart "aan de betrokkenen samen (bv. i heer, stad).
Indien in een correctie de bedevaart ten gunste van gelaedëerden
werd opgelegd, waren er meestal andere boetebepalingen ten gun
ste van de overheden. In de correcties zowel als in de zoenver
dragen komeh 'talrijke bepalingen voor die begunstiging inhielden
van' de Kerk of die kerkelijke verplichtingen betekenden, zoals
het offeren van kaarsen, het uitgaan voor processies enz. Naast
het vernederend karakter van het mee moeten lopen in de proces
sie bezaten al deze bepalingen een sacraal karakter: de boete
ling kon op die manier zijn zonden belijden en tevens vergif
fenis" smeken en (middels aflaten bij bedevaartsoorden) verkrij
gen.
Hoe dit allés ook zijvanaf de dertiende eeuw komen be
devaarten als onderdeel van zoenverdragen dan wel als door het
gerecht opgelegde straffen binnen de stedelijke rechtspraak voor.
Vrijwel alle delicten zijn wel eens in-deze of gene stad met