- 5 - zijn gebied in de loop van de elfde en twaalfde eeuw werd uit gebreid. Het bewaren, van de vrede werd ook de taak van'stedelij ke overheden die allengs van de vorst onder andere daartoe rechten en bevoegdheden hadden verworven. In vrijwel alle Zuidnederlandse stedelijke rechtspraktijken kwamen bedevaarten als sancties op bepaalde overtredingen voor. In een vlaamse stad als Gent zie: we' vooral 'een voortleven van de zoenverdragen (in Zoendincboeken genoteerd)ook al werden die in feite opgelegd door de schepenbank of speciaal daartoe aan gestelde functionarissen (de paysierders)In Antwerpen zien we eveneens dergelijke vredesverdragen en functionarissen, maar daarnaast werden eveneens correcties opgelegd die het karakter van een zoenverdrag niet meer bezaten. In Luikse gebieden was er sprake van een duidelijk systeem waarbij in keurboeken was omschreven voor welk delict welke bedevaart als straf kon wor- .den opgelegd, waardoor de variëteit van bedevaartsoorden gerin ger was dan in Vlaanderen. In Brabantse steden was er sprake van een soort mengvorm tussen Vlaamse en Luikse rechtspraktijk: een omschreven systeem bestond naast een telkens opnieuw gevorm de jurisprudentie, hoewel d.e laatste wel is te herleiden tot het eerste. Zoenverdragen en correcties kwamen naast elkaar voor. De bedevaarten in zoenverdragen waren meestal bedoeld ten gunste van de gelaedeerde partij. In de correcties konden zij ten goe de komen aan de betrokken overheden: de stad en de landsheer, of aan elk van deze een aparte bedevaart (zoals in het Luikse) of één bedevaart "aan de betrokkenen samen (bv. i heer, stad). Indien in een correctie de bedevaart ten gunste van gelaedëerden werd opgelegd, waren er meestal andere boetebepalingen ten gun ste van de overheden. In de correcties zowel als in de zoenver dragen komeh 'talrijke bepalingen voor die begunstiging inhielden van' de Kerk of die kerkelijke verplichtingen betekenden, zoals het offeren van kaarsen, het uitgaan voor processies enz. Naast het vernederend karakter van het mee moeten lopen in de proces sie bezaten al deze bepalingen een sacraal karakter: de boete ling kon op die manier zijn zonden belijden en tevens vergif fenis" smeken en (middels aflaten bij bedevaartsoorden) verkrij gen. Hoe dit allés ook zijvanaf de dertiende eeuw komen be devaarten als onderdeel van zoenverdragen dan wel als door het gerecht opgelegde straffen binnen de stedelijke rechtspraak voor. Vrijwel alle delicten zijn wel eens in-deze of gene stad met

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 1974 | | pagina 7