Ze was door hemzelf,in tegenwoordigheid van de gemeenteraad en de ont
vanger der direkte belastingen plechtig uitgereikt aan de onderwijzer.
De ramen van de school stonden open,en talrijke toehoorders en toe
schouwers waren aanwezig.
Om tien uur had de gemeenteraad zich onder klokgelui in statige optocht
naar de school begeven,er vonden de nodige toespraken plaats,en de ge
meenteraad aanvaardde de terugweg na het aanhoren van een lied,door enke
le kinderen gezongen: "Rijs lied der vreugde rijs,wij wonnen weer een
prijs" enz.18)
Het zou onjuist zijn te denken.dat alles zo vlot verliep.Dat deed het
juist niet.Jarenlange ambtelijke procedures waren dikwijls nodig om het
bestaan van de onderwijzers te verbeteren of hem en de kinderen een
luchtigruimen 's winters verwarmde school te bezorgen.
Dit alles bleef nog lang na 1820 een vrome wens,en maakt de soms wat
barok aandoende ceremonieen begrijpelijk.
Literatuur.
L.W.de Bree. Het Platteland leert lezen en schrijven,Adam 1946
R.Reinsma. Scholen en Schoolmeester onder Willem 1 en Willem II
's Gravenhage
J.Brepoels. Het Lager Onderwijs in de Provincie Limburg (1815-1830),
Assen, 1976
Archief van Toezicht op het Lager Onderwijs in Zeeland.Rijksarchief
Middelburg (geciteerd als ATL).
H.Douma. Geschiedenis van het Lager Onderwijs en de Schoolopvoe-
ding in Nederland, Purmerend, 1900.
Noten bij de tekst.
1. Als gangbaar cliché geciteerd in een brief van onderwijzer A.Schoe
aan inspecteur van Deinze. ATL. 1, 13-11-1820.
2. Zo in het gehucht nr. 1 bij Sasput in Zeeuws-Vlaanderen.ATL. 94.
Vg. De Bree, pg. 50.
3. Reinsma, pg. 243.Het gold voor inspecteurs in het algemeen,niet al
leen voor Wijnbeek.
4. Reinsma, passim. Het Wijnbeek-rapport laat nog talloze voorbeelden
zien.
5. ATL. 83, 19-6-1815. "Door zich te sterk te kanten tegen eenen opkomen
de stroom verliest men veelal alles..Ik raad Uweled. dan ook aan
niet te voortvarend te zijn in het doorzetten van de nieuwe leer
wijze in Uw district." v.d.Ende aan Callenfels, ATL. 83, 20-1-23.
6. ATL. 93, 6-3-1820. ATL 83, 7-3-1820.
7. ATL. 19, verslag 1823. N.B. De datum hangt vaak samen met de omstan
digheid, dat in maart het schoolseizoen er vaak op zat in verband
met werkzaamheden op het land.
8. Brepoels278-281; de Bree, 47 e.v. ATL. 83, 14-2-1822.
9. ATL. 94. 13-3-1822.
10. Douma, pg. 232.
11. ATL. 93. 6-6-1822. Dit gold ook voor de onderwijzers zelf,getuige
de vele toespraken van de inspecteur voor onderwijzersgezelschappen
8
