klassikaal onderwijs met behulp van het bord kwam in de plaats van het
ondoelmatige en geestdodende hoofdelijke onderwijs.
2.Het klassikale systeem.
De nieuwe onderwijsmethode die men had bedacht noodzaakte de onderwijzer
om de kinderen nu groepsgewijze les te geven in opklimmende graad van
vaardigheden: eerste beginselen en schrijven in de eerste,lezen en schrij
ven in de tweede,en rekenen erbij in de derde (en soms wat aardrijkskunde
of geschiedenis) .Het schoolgeld nam toe met de kennis,bijv. AO ct./jO ct.en 80
ct.per maand voor de derde klas.
Het kwam er op neer,dat de onderwijzer uitleg ging gevenkinderen regel
matig de school dienden te bezoeken om niet achter te raken,veel lokalen
moesten worden vergroot,en een soort overgang van klas naar klas diende
plaats te vinden.
Vooral het lezen kreeg grote aandacht.Inspecteurs beoordeelden het onder-
wijspeil graag naar de leesvaardigheiden betere methoden vervingen het
geestdodende spellen. (3)
Begrip voor het geleerde en gelezene stond nu centraler,en voor het eerst
verscheen een meer op het kinderlijk bevattingsvermogen afgestemde school-
lektuur
Het klassikale systeem was een vondst,maar had konsekwentiesVan de oude
re onderwijzer eiste het een moeilijke omscholing.De ouders zagen de kos
ten stijgen en de kinderen meer dan vroeger onttrokken aan arbeid,maar
ook een plotseling verdwijnen van bijbel en katechisatieboekjes.
Gemeenten kregen de taak toebedeeld voor doelmatigere voorzieningen te
zorgen.En op het platteland was in het algemeen de houding van de men
sen traditioneel en conservatief.Tot na 18A0 was het verbeterde onder
wijs nog niet overal ingevoerd en gold een onderwijzer in oude trant
hier en daar nog als geliefd bij het volk. (A)
Het is de vraag of de overheid zich al deze praktische konsekwenties
voldoende realiseerde of kon realiseren.
Feit is,dat niet zelden,zoals op Walcherenhet nieuwe in het begin op
taai verzet stuitte.Hier moest de predikantdaar het gemeentebestuur en
ook wel beide niets hebben van de nieuwigheden .Ook met name oudere
onderwijzers bleven vaak rustig doorgaan alsof er niets veranderd was.
Uit de inspectierapporten blijkt dat de inspecteurs al snel begrepen,
dat de verandering behoedzaam en geleidelijk tot stand moest komen. (5)
3,Openbare examens en prijsuitreikingen.
De nieuwe wet schreef voor dat de kinderen ieder jaar werden getoetst en
dan prijsjes in ontvangst mochten nemen.Die examens vormden geen probleem
als het klassikale systeem tenminste was toegepastIeder jaar kon dit
plaatsvinden in aanwezigheid van de inspecteur.
Prijsjes waren ook vroeger gebruikelijk,maar wat bleek?
Telkens weer moest inspecteur A.van Deinze noteren dat in de Walcherse
dorpen niemand bereid bleek prijsjes voor dit goede doel af te staan
en wel uit godsdienstige motieven.In het begin betaalden onderwijzers
dit dan maar uit eigen toch al slechtgevulde beurs.
Pas rond 1820 komt hierin verandering.In Sluis bijvoorbeeld vond in
aanwezigheid van de notabelen deze ceremonie op het stadhuis plaats,
maar de onderwijzer in St.-Kruis had zo weinig zelf betaalde prijsjes,
3
