EEN LANDMETERSKETTING OP HET RIJKSARCHIEF IN ZEELAND door A.F.Wennekes In maart 1985 kwam het Rijksarchief in Zeeland in het bezit van een meet- ketting,tijdens een inspectiebezoek aangetroffen op de zolder van het ge bouw van de Adviesdienst van Rijkswaterstaat (nu Dienst Getijdewateren) aan de Prins Hendrikweg te Vlissingen. Het betreft een Hollandse 19e-eeuwse meetketting met een totale lengte van 20 meter en bestaande uit 40 schakels van 50 cm,met ringen aan elkaar verbondenHet materiaal is van ijzer.Om de 5 meter bevinden zich koperen ringen en aan de beide uiteinden koperen ogen. Op één van deze ogen staat aan één zijde de firmanaam "Ahrend Zoon 20 M." vermeld.De fa. Ahrend toen gevestigd aan de Singel te Amsterdam was bekend om zijn landmeetartikelentegenwoordig vooral van kantoorin richting.Tot in de eerste helft van de 20e eeuw werden deze kettingen nog gebruikt. Het gebouw aan de Prins Hendrikweg is rond 1870 gebouwd als directiege bouw voor de aanleg door het Rijk van de kanaal-,haven- en spoorwerken te Vlissingen.waaronder de verbreding van het Kanaal door Walcheren.de le en 2e Binnen- en de Buitenhaven.Op 8 september 1873 werden de werken offici eel door koning Willem III geopend.Het kantoor werd 31 december 1874 over gedragen met de kanaal- en havenwerken aan de (Rijks)waterstaat. Mogelijk is de ketting gebruikt voor de aanleg van de kanaal-,haven- en spoorwegwerken te Vlissingen in de periode 1870-1873. Nu nog iets over de voorgeschiedenis van de meetketting. Waarschijnlijk vanaf 1530 kwam de metalen meetketting met een bepaalde lengte (bijvoorbeeld 5 roeden) in gebruik; hij bestond uit schakels. In de Middeleeuwen gebruikte men de meet- of landmetersroedeeen stok met een vastgestelde lengte,bijvoorbeeld een halve roede of zes voet(ongeveer 1.80 m) of het landmeterskoord.eveneens met een bepaalde lengte bijvoor beeld 5 roeden (ongeveer 18 meter).Om de uiteinden van de ketting of het koord vast te zetten werden ijzeren pennen gebruikt. In het midden van de 19e eeuw waren ook nog andere meetkettingen in ge bruik,bijvoorbeeld één van 30 meter in Noord-Amerika en kettingen van 15 en 20 meter met schakels van 1 cm. De 19e-eeuwse Hollandse meetketting had als voorganger de Engelse meet ketting bestaande uit 100 schakels en een lengte van 22 yards,in 1620 bedacht door Edmund Gunter.hoogleraar in de astronomie aan Gresham College in Londen.Deze ketting was geheel op het Engelse maatstelsel gebaseerd Literatuur Dries,W.A.M. van den. Vroegere kaartmakers.hun opleiding en instrumenta rium.In: Tijdschrift Spiegel Historiael,februari 1985, pagina 70-76. TurnerGerard le. Antieke Wetenschappelijke instrumenten. Bussura: Moussault,1981,pag 51-64. 16

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 1987 | | pagina 18