HET ZEEUWS - EEN BEDREIGD BEZIT door dr. L. Koelmans Wie zoals de schrijver van dit arti kel na een afwezigheid van vele jaren metterwoon naar het zeeuwse land te rugkeert en met belangstelling naar het taalgebruik van de inwoners luis tert, valt soms van de ene verbazing in de andere. Uit die verwondering en ook wel uit verontrusting is dit artikel ontstaan. Een paar opmerkingen vooraf mogen niet ontbreken. Tegen "het zeeuws" van de titel valt meteen wel wat in te brengen. Want "het zeeuws" be staat eigenlijk niet. Wat wel be staat, zijn een groot aantal afzon derlijke dialecten, allemaal zeeuws, vaak met duidelijke overeenkomsten, maar ook met onmiskenbare verschil len. Het maakt bijvoorbeeld nogal wat uit, of je zeeuws hoort in Zaamslag of Bruinisse. Maar voor het gemak vatten we al die zeeuwse dia lecten maar samen onder die ene be naming: het zeeuws. Als in het vervolg over "het zeeuws" gesproken wordt, dan weet de lezer dus, dat het niet schrijvers bedoe ling is daarbij de grote verschei denheid van de zeeuwse dialecten over het hoofd te zien. Een tweede opmerking vooraf hangt met de eerste nauw samen. Ik zou me niet graag deskundigheid willen aan meten voor vele, laat staan voor al le zeeuwse dialecten. Zoals verreweg de meeste zeeuwen ken ik in de al lereerste plaats het eigen vertrouw de plaatselijk dialect. In mijn geval is dat het dialect van Bruinisse. Mijn opmerkingen over "het zeeuws" Dit artikel vormt de hier en daar gewij zigde en aangevulde tekst van een voor dracht die op 14 april 1989 gehouden werd tijdens de jaarvergadering in Zierikzee van de Vereniging Stad en Lande van Schou wen Duiveland. De schrijver is neerlan dicus. Hij werd geboren uit zeeuws- vlaamse ouders, groeide in Zeeland op, verliet de provincie in 1943 en keerde in 1984 naar het zeeuwse land terug. berusten dus vooral op waarnemingen aan het Bru'se dialect. Niet uit sluitend, want ook in andere stre ken van Zeeland probeer ik goed te luisteren. Maar wat op Schouwen- Duiveland op te merken valt, zal m.i. in het algemeen ook voor ande re zeeuwse dialecten mogen gelden. Voor 't ene meer, voor 't andere minder, dat wel. Het opschrift hierboven noemt het zeeuws een bedreigd bezit. Nu is een dialect - nog afgezien van speciale bedreigingen, waarover straks - in het algemeen en in principe altijd al bedreigd. Eenvoudig vanwege het feit dat het een dialect is, dat wil zeggen een streektaal onder de gro te, zware koepel van de algemene taal, de landstaal. Voor ons als nederlan- ders is die landstaal het algemene nederlands, ook wel "Het hollands" genoemd. Voor het gemak noem ik dat algemene, gesproken en geschreven verzorgde nederlands in het vervolg van dit opstel maar "de landstaal". De lezer weet dan wat ik er mee be doel Waarom is het dialect, elk neder lands dialect, naast de landstaal meteen al bedreigd? Dat heeft meer dan éen oorzaak. In de eerste plaats is het zo, dat de landstaal niet al leen gesproken, maar ook geschreven wordt. Daartegenover worden dialec ten gesproken, maar over 't algemeen niet of maar heel weinig geschreven. Dat geldt ook voor het zeeuws. Zeker, er wordt in de kranten wel eens een hoekje voor het zeeuws in geruimd en er wordt zelfs wel eens een boekje in het zeeuws geschreven, maar dat zijn dan wel de uitzonde ringen die de regel bevestigen En die regel is: wie schrijft ge bruikt de landstaal. 3 3

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 1989 | | pagina 35