de oorlog te maken heeft en evenmin met
wat ik hierna ga zeggen, doet die titel mij
nog steeds instemmend knikken, waarna ik
trouwens meteen weer afwijzend 'nee'
schud. Zeeland bestaat niet en wel. Zee
land bestond immers tot na de oorlog, tot
na '53, en zelfs nu nog wel, uit een aan
tal streken die soms vooral met elkaar
verbonden lijken door het water dat hen
scheidt. Acht uiteenlopende streken, eilan
den meest, tel ik in de Tweede Wereld
oorlog, elk met hun eigen karakter, hun
eigen bevolking, hun eigen bestaansgron
den. En zelfs binnen die gebieden stuit je
op tal van opmerkelijke tegenstellingen,
vissers naast boeren, protestantse dorpen
naast katholieke.
Degene die een boek schrijft over Zee
land, moet proberen die verscheidenheid
tot uitdrukking te laten komen, zonder de
eenheid, die Zeeland toch in grote mate
vormt, te ontkennen. Hij moet ook trach
ten elke streek gelijkelijk aan bod te laten
komen. Het is opvallend dat veel boeken,
ook die over de oorlog, over één streek
gaan - Noord-Beveland b.v. of Schouwen-
Duiveland - en dat die boeken, die over
Zeeland als geheel gaan, vooral over
Walcheren büjken te gaan. Ook De Bree
is daar in zijn boek niet aan ontkomen,
en ook deze bijeenkomst wijst daarop:
drie films worden er vertoond, en alle
drie gaan over Walcheren. Het is daarom
dat ik het in dit, en alleen in dit geval,
het als een voordeel beschouw geen
Zeeuw te zijn: ik was daarmee immers
ook geen Zuidbevelander, Zeeuws-Vlaming
etc.: ik kon met andere woorden zo een
evenwichtiger beeld van de provincie
geven, zonder een streek te kort te doen.
Wanneer deze valkuil is vermeden, doe
men uiteraard weer nieuwe vragen op,
vragen overigens die niet specifiek Zeeuws
zijn, maar in elk geval typerend voor
regionale geschiedschrijving, en tot op
zekere hoogte van belang voor elk boek
over de Tweede Wereldoorlog. Ik doel op
de aanpak die men kiest. Hoe
schrijf je over je onderwerp? Wanneer ik
de talrijke boeken die ik voor mijn boek
over de oorlog in Zeeland heb gelezen in
mijn gedachten de revue laat passeren,
dan valt een aantal benaderingen op.
Zo zijn er boeken, vooral uit de eerste
jaren na de oorlog, die, en ik parafraseer
hier mijn collega Peter Romijn van het
Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie,
vooral willen laten zien hoe erg het in dit
dorp of die streek wel niet was, hoe men
geleden heeft onder bezetting en gevech
ten.
Dan zijn er die boeken die vooral be
schrijven hoe het was, die kortom vooral
beschrijvingen en feiten geven over de
gebeurtenissen in een betrekkelijk klein
gebied.
Hoewel beide manieren hun waarde
hebben, houden zij zeker voor degene die
niet emotioneel bij het betreffende gebied
of dorp betrokken is, iets onbevredi
gends. Voor degenen die niet op de
hoogte zijn van de plaatselijke omstandig
heden en die niet al die namen kennen,
kan het beschrevene zich eigenlijk in elke
willekeurige plaats, in bijna elk willekeurig
deel van Nederland afspelen. De beschre
ven gebeurtenissen lijken uitwisselbaar.
Daarom geeft een derde methode, die
meer het hoe en waarom van de gebeur
tenissen wil achterhalen, mijns inziens de
meeste bevrediging, voor de schrijver
zowel als voor de lezer, zeker wanneer,
zoals in het geval van mijn boek, het
onderwerp een provincie is.
Nu is het grote voordeel van Zeeland,
een voordeel dat deze provincie met geen
andere Nederlandse provincie deelt, met
uitzondering wellicht van Friesland, dat
Zeeland behalve een administratieve
eenheid ook een geografische eenheid
vormt. En bovendien houdt die geografi
sche eenheid voor Zeeland een zeker
isolement ten opzichte van de rest van
Nederland in. Ik vertel uiteraard niets
nieuws wanneer ik zeg dat grote delen
van Zeeland tot voor kort slechts per
veerboot waren te bereiken, en dat de
overige verbindingen met de rest van
Nederland, hetzij via het buitenland, hetzij
via een enkele dam of brug hepen.
Wat opvalt als je je met de geschiedenis
van Zeeland in de Tweede Wereldoorlog
bezighoudt is dat zich van het begin af
aan in Zeeland ontwikkelingen gingen
afspelen die afweken van die in de rest
van Nederland. Al in de meidagen van
1940 steekt dit fenomeen de kop op. Heel
kort na de Duitse inval worden hier
immers al Franse militairen ontscheept,
met als gevolg dat Zeeland van de capitu
latie van Nederland werd uitgesloten.
16