Voor de boerderijen mag gelden dat zij typisch
streekgebonden trekken vertonen, maar voor de
eenvoudige woningen in de dorpskernen kan dit
nauwelijks worden volgehouden, zeker niet voor
hun uiterlijk, terwijl over hetgeen er aan con
structie, indeling en aankleding achter hun
voorgevels te vinden is - bij gebrek aan degelijk
onderzoek op enige schaal - helaas nog veel te
weinig gegevens voorradig zijn.
Baarland
Als voorbeeld aan de hand waarvan ik in mijn
lezing een en ander wat verder kon uitwerken,
koos ik Baarland. Dit dorp voerde ik door
middel van een fors aantal dia's in vier 'mo
mentopnamen' ten tonele: in het midden van de
18de eeuw (topografische tekeningen), om
streeks 1900 (oude ansichten), omstreeks 1965
(serie foto's van de Rijksdienst voor de Monu
mentenzorg) en heden ten dage (eigen op
namen). Bij gebrek aan de mogelijkheid om al
deze beelden hier af te drukken, laat dit gedeelte
van de lezing zich slechts zeer beknopt weer
geven.
Baarland ligt in de zak van Zuid-Beveland, aan
de straatweg die van Oudelande in het westen
naar Bakendorp in het oosten voert. De drie
dorpen vormden vanouds de heerlijkheid Baar
land. De parochie Baarland, die lange tijd West-
Baarland heette (ter onderscheiding van Oost-
Baarland, het latere Bakendorp), wordt in 1279
vermeld. Tegen het einde van de 14de eeuw
verkregen de inwoners van Baarland een belang
rijk privilege: zij mochten voortaan wekelijks
markt houden en goederen uit de omtrek moes
ten via deze markt aan de man worden gebracht.
De vorm die de dorpskern in plattegrond heeft,
die van een brede, pleinachtige Dorpsstraat
omzoomd door bebouwing, houdt ongetwijfeld
verband met deze functie als marktplaats.
Even ten westen van het dorp liggen thans nog
de fundamenten van de Hellenburg, een 14de-
eeuwse versterking die oorspronkelijk behoorde
aan de heren van Renesse, maar die in 1477
door een stormvloed grotendeels moet zijn
verwoest en daarna niet meer werd opgebouwd.
Sinds de opgraving in 1957-'58 zijn de fun
damenten, geconsolideerd en enigszins opgemet-
afb. 7. Gezicht op Baarland vanuit het zuidoosten, foto Rijksdienst voor
de Monumentenzorg 1964.
1 6
