bouw. Oude ansichten tonen het voormalige rechthuis als een verdiepingloos pand met brede gepleisterde voorgevel. Het werd in twee wo ningen gesplitst en is thans door afwijkende ver nieuwing van de twee helften van de voorgevel onherkenbaar. Veel aandacht besteedt Pronk ook aan het slot te Baarland, waarvan nu nog slechts het om- grachte terrein en een bijgebouw over zijn. Hij laat het toegangshek zien, met beelden op de posten, en geeft het grote adellijke huis van drie kanten weer. De ietwat afzijdige ligging, aan de rand van het dorp, maar in de nabijheid van de kerk, is typerend voor het huis van de am bachtsheer zoals dat ooit in de meeste Zeeuwse dorpen aanwezig was. Tegenwoordig is er bovengronds slechts in enkele dorpen nog wat van terug te vinden. De oude ansichten van omstreeks 1900 tonen naast direct opvallende veranderingen (zoals de hoge pastorie uit circa 1860, de school uit 1880 en het gemeentehuisje uit 1883, alle ten zuiden van het kerkhof opgetrokken) ook allerlei in eerste instantie minder in het oog springende wijzigingen ten opzichte van de 18de-eeuwse situatie. De verdiepingloze dwarse huizen, meestal met een gepleisterde voorgevel, zijn nu verre in de meerderheid. In de inrichting van de openbare ruimte is echter nog veel hetzelfde gebleven. Dit laatste is al geheel anders op de foto's uit het midden van de jaren zestig, de periode van de eerste stappen op het pad van de ook wet telijk verankerde monumentenzorg. De Monu mentenwet was in 1961 goedgekeurd en in 1962 van kracht geworden en niet alleen moest er nu een monumentenlijst komen, maar tegelijk werd ook gewerkt aan een selectie van te beschermen stads- en dorpsgezichten. Hierbij werden van de in eerste instantie in aanmerking komende plaatsen kaarten vervaardigd waarop 'goede' panden en gevels werden onderscheiden, naast 'door hun ligging storende moderne' panden en gevels. Typerend genoeg werden op deze kaar ten gebouwen en gevels uit de 19de eeuw vrijwel zonder uitzondering als onbelangrijk genegeerd of als 'storend modem' gekarak teriseerd. Dat hierover tegenwoordig heel anders wordt gedacht, is genoegzaam bekend. Vrijwel alles is nu voorwerp van studie geworden en het groots opgezette Monumenten Inventarisatie afb. 1. De vaete te Baarland, foto Rijksdienst voor de Monumentenzorg 1985. 1 9

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 1990 | | pagina 77