MEDEDELINGEN WERKGROEP HISTORIE EN ARCHEOLOGIE
Boekbespreking
L.W. de Bree, Zeeland 1940-1945,
deel 1 (Middelburg 1979).
ISBN-90 70027 658; uitverkocht.
Gijs van der Ham, Zeeland 1940-1945,
deel 2 (Zwolle 1990).
ISBN 90-6 63 0-216-X-gebprijs 55,-;
ISBN 90-6630-217-8-ing. prijs 40,-.
Er is waarschijnlijk geen pei'iode in
onze vaderlandse geschiedenis waar
over zoveel is gepubliceerd als het
tijdvak 1940-1945. Talrijke artikelen,
brochures, boekjes en boeken belich
ten evenzovele aspecten van dit don
kere tijdperk. Dat geldt ook voor
onze provincie. De recente herdenkin
gen (50 jaar geleden vielen de Duit
sers Nederland binnen en werd Mid
delburg door hen gebombadeerd en
45 jaar geleden eindigde de Tweede
Wereldoorlog) hadden weer een stroom
van pubicaties tot gevolg.
Zeeland neemt hierin een unieke plaats
in omdat in opdracht van het provin
ciebestuur de geschiedschrijving van
het gewest in de oorlogsperiode ter
hand werd genomen. Met het verschij
nen van Zeeland 1940-1945 deel 2,
werd dit langdurige project (waarmee
al in 1973 een aanvang was gemaakt)
in april van dit jaar afgesloten. In
twee banden (van respectievelijk 403
en 706 blz.) beschikken we nu over
een totaaloverzicht van Zeeland in
de Tweede Wereldoorlog. Het eerste
deel van Zeeland 1940-1945, van de
hand van L.W. de Bree, dat de perio
de tot mei 1943 omvat, kwam in 1979
uit. De auteur heeft de uitgave van
zijn boek helaas niet mogen beleven,
hij overleed op 28 maart 1977. Na
het verschijnen van dit boek ontstond
een discussie over het spanningsveld
tussen literatuur en historie. Volgens
sommigen zou De Bree de balans te
veel naar de kant van het literaire
hebben doen doorslaan, waardoor
een - ik zeg het hier wat gechar
geerd - historisch roman- achtig"
geheel ontstond (zie de discussie
hierover in het Zeeuws Tijdschrift
(ZT) 1980, 2, 33-40 en 5, 129- 138.
Naar mijn idee is het eerste deel een
waardevol geheel, deskundig geschre
ven door een auteur die zich zeer
betrokken voelde bij zijn materie.
Dat hij zelf de oorlogsjaren niet in
Zeeland heeft doorgebracht, maar veel
van horen zeggen heeft die" oral
history" is door De Bree helaas nogal
ongestructureerd en onduidelijk toe
gepast; zo ontbreken lijsten van zijn
zegslieden bijvoorbeeld), wreekt zich
hier en daar. Het meest duidelijk komt
dit naar voren in het aangrijpende
hoofdstuk "Omdat zij waren van Jood
se Stam", dat tevens als voorpublica
tie in het ZT 1977 verscheen. Op pag.
300 van zijn boek beschrijft De Bree
het vertrek van de Joodse Middelbur
gers aldus: "In de Stationsstraat
te Middelburg hadden zich omstreeks
negen uur honderden mensen langs
de trottoirs opgesteld. Zij stonden
twee, drie rijen dik: buren, klanten,
werknemers, collega's, partijgenoten,
vrienden, mensen met strakke gezich
ten, hoed of pet in de hand. Er werd
geen woord gesproken Een navrante,
zeer evocatieve passage, maar... niet
in werkelijkheid gebeurd! Er stonden
op die voor hun Joodse medeburgers
zo noodlottige dag helemaal geen "hon
derden" Middelburgers in de Stations
straat. Enkele mensen hebben inder
daad staan kijken, maar de situatie
was niet zoals De Bree zo plastisch
beschrijft. Wel waren er vrij veel
Middelburgers naar het station gegaan
en er waren er ook die mee het per
ron opgingen, zoals De Bree verderop
beschrijft. Hieruit blijkt eens te meer
hoe voorzichtig je moet zijn met het
toepassen van "oral history". Kees
Slager ondervond dat ook tijdens zijn
inleiding op de studiedag van onze
Werkgroep Historie en Archeologie
over "Geschiedschrijving en beeldvor
ming van de Tweede Wereldoorlog"
(12 mei 1990). Naar mijn idee kan
oral history, mits op zorgvuldige wij
ze toegepast, een zeer goede aanvul-