opeten (Bks/Cz; AxRtm Dw/Ovz Ndp WskPo) je handen opete (Ntg);
je viengers opeten (Wtk); je viengers bie ofbieten (Ril); je bord mee
opete (Kg); je zou je to(e)nge achteranslikke (OkSchrOvm Svn)je
tonge achteropslikke (Dsr;Rns); jetoenge derbie deuslikke (Scherp);
je keel achteropslikke (Hsd).
8. (H)ier mag je wè(l) buke, mè nie zakke/sakke(n)eten zoveel je wilt,
maar niets meenemem. W (DobKod Ok; Osb Rtm)ZB (Ha); SchD (Dsr).
Anders: genoeg ete nie potte (Rns)wel ete, mar nie slepe (Sah).
9. Ik voel(e) d'n boom: ik begin genoeg te krijgen, ik voel grond. ZVW
(Wtk); LvA (Ax); ZVO-zd (Kw;Nwn: ik zit on d'n buëm); W (Kod;Osb);
ZB (Gpol;Ha: ook ik voelde boom Hkz IerNssSchrWdeWmd)SchD
(DsrNwk; RnsZr)Phi/T (Phi; Anl/Ovm OvmPoook 'k boom;
Scherp; Svn; Tin); GOfl (D1;D1/Hkg; Ntg; OgpSah twijfelt). Anders:
'k de boom geleid (Kod)noe è'k temisse een boom in m'n maege (Kn),
ik voel de grondlaag (Nz); beuk stabie om te bosten (Sis); 'k zitte(n)
vol (Bks/CzIer) 'k kan d'r bie m'n viengers bie (Kpl); 'k zitte voe
't vrachtje (Ktg) (verg. alg. ik zit voor de mast, gemeld door Odp).
10. Fluks ete joengkje, dan krieg j'r 'n ribbe bie: dan wordt je sterk.
Phi/T (Anl/Ovm; Svn). Anders: ajje sterk wil ore, móje spek ete
(Ovm); haevermout ete, da bluuft an je ribben hange (Ntg).
11. Flienk ete, dan krieg j'n bêên in je rik: dan word je sterk. ZVW (Sis);
ZB (NssSchrWmd)NB (Ks); SchD (Bwh/Nwk;DsrZr)Phi/T
(Anl/Ovm; Ovm SvnTin)Anders: dikke stikken stieve rikken
(Kn;Rs); d. st. maeken st. r. (Kpl;Dsr). Andere bet.: 'n been in je
rik (niet kunnen bukken): lui zijn (Hsd).
12. Van de kosjes groeien de gosjes -kasjes gasjes: van de korstjes
groeien de kinderen, korstjes zijn ook brood. ZB (Ndp); NB (Ks).
Anders: van de korsjes worje groot (Ntg); van kosjes kaj hoed zieng'n
(Bks/Cz); van kosjes kriegeje bosjes (Gs;Ha;Ktg); van zwarte kosjes
krieje zwart 'aer/ ajje kosjes op eet (Anl; Ovm;Po); as je je kos-
jes lae lèhhe, krieg je leekaohen (po).
13. 't Bin de spiekers die 't 'ouwen: goed eten, dan kun je er weer tegen.
ZB (Dw/OvzGpol: de spiekers motte't bie mekaore 'ouwe; Ha;Ier;Lwd;
Nss); NB (Ks); SchD (Bns DsrN wkZrAnders: ik kan weer een
Bergse reize doen (Ovm). Andere uitdr. met spiekers in een aantal zei
spreuken: 't bin de spiekers die 't ouwen,zei Arjaon, in ie sloeg twieë
spiekers in 'n wêrvel (Wtk); - - zei Jan Penne, ien die sloeg 3 spiekers
ien 'n wèrfel (Ax)'t bin de spiekers die 't ouwe en ie sloeg er twee
in een wervel (Kod;Hdk); - - zei d'n tummerman en ie sloeg twêe spie-
kers in 'n wurvel (Dsr);( en ook gezegd door timmerlui): de spiekers
motte 't ouwe, ongs gae d'r van deu (Wsk).
14. De katte is over de taefel/taofel (h)elóópe(n) het eten is op; (het is)
de hond in de pot. LvA (Ax); ZVO-zd (Cg); ZB (Gpol; Ha; Hdk; KbNss ;R11)
NB (Ks); SchD (Dsr). Anders: deri 'ond is over (de) taofel (gespronge)
(AxNzCg; Nwn)- - - 'elöópen (Hkz;Ndp); den 'aes - - - (Kn);
den 'ond is mie de resjes wig 'elop'n (Schr)
15. Is 't oprêêpakje klaer? t.w. het zakje met boterhammen e.d. voor naar
het werk (op het land). NB (Col). Anders: stuutzak (Bks/CzWtk)
stutezakje (Dw/Ovz Wmd) stutemaele (Ha; Hkz IerNss)- maeltje (Ktg);
stuutmaele Ha; HkzIer;KplNdp Ril; Wde)-maeltje (Kb); maele (Gpol:
oud; Col;Ks;Wsk); is menne kantuit klaer? (Cg;Nwn); stikkezak(je)
(Nz ;Dsr; Hsd)stikzak (Rns;D1;D1/Hkg; Ntg;Ogp Sah>, knapzak (Nwk:
oud; ZrAnl; Ovm Po; Scherp Svn)etes~/etenszak (Ax;Odp). Stuut
boterham, volgens Nvt 'zeer oud'; Ax zegt: zitten de stuuten in d'n
etessak?volgens Nss: stuut ete: de boterham om 9 en om 15.30 uur.
