tisch op: men had de ramp kunnen
voorzien, de hulpverlening was vaak
laat en gebrekkig, er werd vreselijk
geblunderd, naast opofferingsgezind
heid waren er baatzuchtig geharre
war en zakkenvullerijDe Ramp vormt
inderdaad een nuttig tegenwicht te
gen het voorheen heersende algemene
beeld van heldenmoed, koene reddings
acties en eensgezindheid in de strijd
tegen de eeuwenoude erfvijand, het
water. Anderzijds kan men zich af
vragen of bestrijding van rampen ooit
anders dan in zekere mate geïmpro
viseerd, verward en stroef kan ver
lopen. Rampen schikken zich nu een
maal niet naar scenario's en rampen
plannen; bovendien veranderen mensen
niet in engelen als de nood aan de
man komt - het tegendeel lijkt eerder
waar. Een recent voorbeeldje van
onvolkomenheid in de bestrijding van
een calamiteit is het begin van de
vaccinatiecampagne tegen polio in onze
provincie, eind 1992. Ruim 175.000
Zeeuwen kwamen in eerste instantie
voor vaccinatie in aanmerking; de
campagne moest echter worden afge
broken omdat er maar 5000 doses ent
stof in voorraad waren. Daarna werd
de doelgroep drastisch ingeperkt.
Se Ramp blijft bij alle overweging
uiteraard een monumentale documen
taire, die haar grote belang niet in
de laatste plaats dankt aan de pu
blicatie van stapels onbekende foto's.
Historisch Jaarboek voor Zuid- en
Noord-Beveland no. 18 (Goes: Heem
kundige Kring De Bevelanden, 1992).
110 blzbijl. ISBN 90-70298-22-8.
Prijs 43,-; f 33,- voor leden
Heemkundige Kring.
Op verzoek van 'vele lezers en leze
ressen van het jaarboek' halen VV.P.
van den Toom en A.J. Barth, gemeen
tearchivaris van Goes, nog eens de
vagebonden van stal in het laatst
verschenen Historisch Jaarboek voor
Zuid- en Noord-Beveland. Hun arti
kel 'Vagebonden van de zelfkant',
waarmee de mooi gedrukte bundel opent
is een vervolg op een reeks van vijf
gelijknamige artikelen, die van 1975
tot 1979 door L.J. Abelmann in het
Jaarboek werd gepubliceerd. Tussen
tijds schreven Den Toom en Barth
in samenwerking met F.H. de Klerk
over dezelfde materie nog het boek
je Recht en Krom (1990). Ook deze
aflevering van 'Vagebonden van de
zelfkant' biedt weer een rijk palet
aan wandaden, want: 'Schier onuit
puttelijk was de voorraad rechtsza
ken, die de schepenrechtbank in het
Goese stadhuis heeft behandeld.'
Een ander artikel in het Jaarboek
over de zelfkant in Goes wordt ge
leverd door L.J. Moerland, eveneens
werkzaam op het Goese gemeentear
chief. 'De hoeren van Ter Goes' be
helst een geschiedenis van de pros
titutie in Goes van 1864 tot 1896.
'Sociale onrust in Wolphaartsdijk' is
een relaas van VV.P. Balkenende en -
alweer - A.J. Barth, door eerstge
noemde auteur opgedragen aan 'de
Wolphaartsdijkse arbeider David Kats-
man en al die anderen uit "de ver
geten groep" van land- en tuinbouw-
arbeiders in de jaren twintig en der
tig van deze eeuw'.
J. Boogaard belicht in dit Jaarboek
het ontstaan van de Goese ambachts
school; P.S.G. Raas buigt zich over
de veldnamen in Ellewoutsdijk. Zijn
bijdrage gaaf vergezeld van een losse
bijlage: een kaart met daarop de in
het artikel behandelde, genummerde
percelen, wegen enz. P.J.A. van Voorst
Vader neemt in een 'apologie van een
nazaat' de degen op voor de Noord-
bevelandse dijkgraaf W.L. Vader,
die in de jaren dertig van de vorige
eeuw een destijds vermaard conflict
beleefde met I. de Moor.
G.J. Lepoeters artikel 'Kerkpatro-
cinia op de Middeleeuwse eilanden
Zuid- en Noord-Beveland, Wolphaarts
dijk, Borsele en Baarland' behoort
m.i. tot de meest boeiende stukken
in het Jaarboek. Lepoeter geeft een
overzicht van de parochies met de
bijbehorende patrocinia, en weidt op
zeer leesbare wijze uit over de
hagiografie van de betreffende hei
ligen, het godsdienstig leven in de
31