OVER BOEKEN
Nederlandse Historische Bronnen X
(Nederlands Historisch Genootschap,
Den Haag, 1992). ISBN 90-73069-07-6.
Prijs f 65,- (leden NHG 50,-).
Het Nederlands Historisch Genoot
schap geeft een reeks kleine bron
nen uit, waarvan dit voorjaar het
tiende deel verscheen. Blijkbaar
iets verlaat, want de titelpagina
vermeldt 1992. Toch kwam de tijds
planning goed uit daar het thema van
de Boekenweek 1993 (egodocumenten)
ook op deze uitgave van toepassing
is. We treffen hierin namelijk cor
respondentie aan van een curiepre
laat tussen 1498 en 1519, brieven van
Willem III aan Sir William Temple
(1671-1681), de Chesterfield-Walde-
gravecorrespondentie uit de jaren
1728-1732 en een kroniekje uit de
Lingestreek uit het begin van de
vorige eeuw.
Het hoofdbestanddeel van dit werk
wordt echter gevormd door 'Brieven
van de Middelburgse regent Hendrick
Thibaut aan stadhouder Willem II en
diens secretaris Johan Heilersich
(1648-1650). Uitgegeven door J.H.
Kluiver' (pp. 33-97).
Kluiver geeft in een heldere inlei
ding de achtergronden van de corre
spondentie weer. Hoewel de Tachtig
jarige Oorlog formeel in 1648 werd
beëindigd valt de periode 1648-1651
als een overgangstijd te beschouwen.
'Eigenlijk bracht 1651 met zijn plech
tige besluiten pas het einde van de
vrijheidsoorlog' (p. 33). Een boeiend
tijdvak dus, mede door de persoon
van de jonggestorven stadhouder
Willem II (1626-1650) die, gehuwd
met Maria Stuart -dochter van koning
Karei I van Engeland-, in 1650 in
conflict kwam met de Staten van
Holland (inzake de afdanking van
troepen)
De positie van de stadhouders ten
tijde van de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden was een inge
wikkelde. Feitelijk was de stadhou
der de eerste dienaar van de Staten,
maar hij benoemde tevens de stede
lijke magistraten en was legeraan
voerder, hij was derhalve 'geen vorst
en geen onderdaan of beiden tegelijk:
hij stond onder, naast en boven de
Staten' (Robert Fruin). Om hun macht
te versterken zochten de stadhou
ders in diverse provincies medestan
ders. Eén zo'n machtige steunpilaar
was de Middelburgse regent Hendrick
Thibaut (1604-1667) -of is hij in
1668 overleden?, vgl.p. 38 en 41-,
die de zaken voor zijn 'Doorluchtich
Hoochgeboren Furst' in Zeeland pro
beerde te regelen. Via deze door
Kluiver voorbeeldig uitgegeven en
geannoteerde brieven, in totaal 24
stuks, krijgen we zicht op het leven
en handelen van de 'politici' van die
tijd. Onwillekeurig moest ik daarbij
denken aan de bekende foto van de
in een Haagse bistro zaken doende
Van Agt en Wiegel. De magistraatsbe
stelling in de diverse Zeeuwse steden
komt uitgebreid aan de orde, maar
ook de in Middelburg heersende tegen
stellingen tussen inheemsen en immi
granten (p. 37), de relatie met Frank
rijk, die voor Zeeland vanwege han
delsbetrekkingen van groot belang
was, de onthoofding van Karei I
(brief 4), de schenking van schil
derijen door Thibaut aan de stad
houder (brieven 9 en 10) en een
ernstig ongeluk, waarbij een spelend
kind per ongeluk een ander kind dood
schoot (p. 67). Voor wie in de ge
schiedenis van de 17de eeuw is geïn
teresseerden niet opziet tegen de
soms wat weerbarstige taal uit die
tijd en de vele namen die in de
brieven voorkomen, is deze uitgave
fascinerende lectuur.
P.W.S.
Architectuur en stedebouw in Zeeland
1850-1945door drs. Berit I. Sens,
eindredactie drs. Jan A. van Oud-
heusden, fotografie Wim Helm. Waan-
ders Uitgevers, Zwolle Rijksdienst
voor de Monumentenzorg, Zeist 1993.
144 blz.afbn. ISBN 90 6630 373 5.
Prijs 30,-.
Op 3 februari 1993 verscheen Archi-
tectuur en stedebouw in Zeeland
1850-1945samengesteld door Berit
15