marcurius hiet ende sinte willibroert
brack desen afgod ontween ende te
stucken die dat volck plach aen te
bidden. ende sinte willibroerdt
predicte daer dat woert gods ende
bekeerde dat volck ende dat heel lant
totten heylighen kersten ghelove ende
daer om is sinte willibroerdt een
apostel ende patroen van den lande
van Walcheren want hij dat eerste
bekeerde.
Encyclopedie
De tweede vroege vermelding is af
komstig uit de Nederlandse vertaling
van het boek De proprietatibus rerum
(Van de eigenschappen der dingen)
van de franciscaan Bartholomeus Angli-
cus, docent bijbelse wetenschappen
te Parijs en vanaf 1231 te Maagden
burg. Hij voltooide na 1235 dit le
venswerk, een encyclopedie die in
vele handschriften verbreid raakte
en in diverse talen werd vertaald.
Meer dan twee eeuwen na zijn ont
staan werd het werk nog zeer veel
vuldig aan de Europese universitei
ten gebruikt. De oorspronkelijke tekst
werd voor het eerst omstreeks 1470
gedrukt. Tot 1500 verschenen niet
minder dan elf edities. Bovendien
verschenen er vóór 1500 een aantal
vertalingen: acht drukken in het
Frans, één in het Engels, één in het
Spaans en onze Nederlandse editie.
Het werk werd gedrukt te Haarlem
in 1485 door Jacob Bellaert, afkom
stig uit Zierikzee. Hij werkte van
1483 tot 1486 te Haarlem en zijn wer
ken, vaak van hoog literair gehalte,
behoren tot de best verzorgde onder
de Nederlandse incunabelen. Ook dit
door hem gedrukte werk van 466 bla
den is te typeren als een wetenschap
pelijke encyclopedie van de Middeleeu
wen en hierin komen we in boek 14
over 'vander aerden ende haer dee-
len', hoofdstuk 142 een vroege be
schrijving van Zeeland tegen:
'Zelandia is een lant by der zee oft
een eylant waer ende is mit wateren
ende mit strancken vanden zee om-
vanghen. Ende heeft hollant int oes-
ten vlaenderen int zuyden ende die
grote zee ten westen ende engelant
ten noerden daer sijn oec veel cleynre
eylanden ende sommighe groet die
ghescheiden sijn mitten armen vanden
zee ende die sijn mit stareken dyeken
gevesticht tegen de oplopinghe van-
der zee der welker cleye is harde
drachtich (zeer vruchtbaar, RR) totten
coern mer niet totten bomen want
tlant is also meer als naect van bomen
want die bomen en moghen haer worte
len niet diep brengen om die souti-
cheit vanden zee ende daer om alsmense
plant so en dueren si niet lange si
en verdorren. Item zeelant is vol van
volke ende rijeke van menigerhande
rijcheiden ende is groet vole starc
van lichaem ende schots kuen (ver
metel, driest, RR) ende gaet geern
te kerken ende is vreedsaem teghen
malcanderen ende gheeft gheern ende
si en misdoen nyemant dan als si
vyanden crighen.'
Met deze twee vermeldingen van onze
provincie in zeer gangbare naslag
werken uit de tweede helft van de
15de eeuw, ligt de weg open voor
een nadere kennismaking met gedruk
te of geschreven Zeeuwse zaken uit
het verleden.
Geraadpleegde literatuur
L.W. de Bree, Zeeland 1940-1945, deel 1 (Middel
burg 1979).
F.A.G. Campbell, Annales de la typographie
neérlandaise au XVe siècle (Den Haag 1874).
The Dictionary of National Biography (eds. L.
Stephen en S. Lee), deel 7 (Oxford 1963/1964).
Encyclopedie van Zeeland, deel 1 (Middelburg
1982).
Gesamtkatalog der Wiegendrucke, deel 3
(Stuttgart/New York 1968).
J. Romein, Geschiedenis van de Noord-Neder
landse geschiedschrijving in de middeleeuwen.
Bijdrage tot de beschavingsgeschiedenis (Haar
lem 1932).
De vijfhonderdste verjaring van de boekdruk-
kunst in de Nederlanden. (Catalogus, Brussel
1973).
25
