om datte/ om den dieën (Grij;Ovm;Po;Tln;Dl/Hkg)Met diverse syno
niemen voor geld; spiekers (Sls;Wtk; Vre;Wsk)kluiten/ en duiten) (Nz;
Lam/Kt); om Mozes en de profeten (Ax); om de Mammon (Hrh); om de
fluit en de duit (Hrh); om de duit (Wde); om de God-met-onzen/ God-
zij-met-ons/ God-zij-met-onsjes (Bzl: veroud; Ha;Zr); om de goddelijke
dubbeltjes (Ntg); om de goddelijke (Klz).
24. Die kreeg op z'n laodje van vaoder: kreeg een standje, een uitbrander,
op zijn donder, op zijn ziel (enz). ZVW (Bsk; GdeNvtSis; Wtk)LvA
(Ax)NB (Ks). Anders: kreeg vóór 4 kluitjes (Lam/Kt); op z'n klüüten
(Cg); kreeg ze goed uit-/uut(g)emeten (Nwn~Bzl); kreeg ze toegemete
(Ha); kreeg een ripperement (Ax;Col); ripplement (Ha); reperrement
(Kn); van onder uut d'n zak (Kod;Hrh); ie wier z'n oren 'ewasse (Hkz);
wier onder z'n pette 'ekeke (Hrh); op z'n baadje/boadje (Osb ;Bns;Dsr
Ng; Nwk; Zr; Tin)op z'n failje (Vre); - falie (Ha); fiezilemie (Wmd);
poke (Anl)Jantje (Ovm); tabberd (Odp).
25. Ie ei z'n laeze opgezet: heel veel gegeten. ZVW (Sis). Anders: z'n pense
vol (Bsk); z'n poke vol (Ks); pookje rond (Bns); z'n buuksje/buuk
strek/rond 'ezet (Bzl;Wde;Ovm)'t was van buuk sti bie (Hkz); ie dee
z'n broekrieme wè open (Kod); z'n rieme verzet (Dw/Ovz); goed deur-
geschaft (Nz); (goed) gebeunkerd (Nwn;Ovm); goed z'n best 'edêê (Hrh);
ei een boom 'eleit (Dsr); heit gegèête as 'n paerd (Ntg).
26. Lichte maon(e)/maene: volle maan. ZVW (Bsk; Gde; NvtSisWtk)LvA
(Ax;Nz); LvH (Lam/Kt); ZVO-zd (Nwn); W (DobKodOsbRtmVre
me gaen naer 'n l.m.); ZB (Bsl;Bzl;Dw/Ovz;Gpol;Gs;Ha;Hrh;Ier;Kb;
Kn;Kpl; Ktg;Lwd;NdpNss; Wde; Wmd)NB (Col;Kg;Ks;Wsk)SchD (Bns;
Bwh/Nwk; DsrNg;Nwk; Zr)Phi/T (Phi; OvmPo; Scherp Tin)GOfl (Dl;
Ntg; Odp ;OgpSah; Smd)Opmerking Ha (C. de Ruiter); l.m. geldt voor
de periode tussen 1ste en laatste kwartier, d.m. voor die tussen laatste
en 1ste kwartier.
27. Do(o)nkere/ doenkere maon(e)/ maene: nieuwe maan. ZVW (Bsk;Gde;Nvt;
Sis;Wtk); LvA (Ax;Nz); LvH (Lam/Kt); ZVO-zd (Nwn); W (DobjGrij;
Kod;Rtm; Vre)ZB (Bsl;Bzl;Dw/OvzGpolGsHa;HrhIer ;KbKnKpl;Ktg;
LwdNdp Nss;Wde; Wmd)NB (Col;Kg;Ks;Wsk)SchD (Bns;Bwh/Nwk;
DsrNg; Nwk; Zr)Phi/T (Phi;Ovm ;Po; ScherpTin)GOfl (Dl;Ntg;Odp
Ogp). Zie hierboven de opm. van Ha.
28. Me neme d'r 'n brunen dag van: een makkelijke of vrije dag. (verg.
modern alg. Ndl: een bruin leven). ZVW (Sis); W (Vre); ZB (BsljBzl:
bruinen; Gpol;Ha;Hkz;Hrh;Ier;Kn;Kpl;Nss;Wde;Wmd)NB (Col;Ks);
SchD (BNs); GOfl (Dl: vaag bekend). Ook: een brunen achmirrig (Kn).
Anders: 'n 'eilehen dag (Ax)we maoken der kermis/zondag van (Lam/
Kt); 'n goeien dag (Grij); schoenmaekertjesmaendag (Gs).
29. Vandaege eten me 'Eldersen 'usklus: kliekjes. ZVW (Sis: twijfelt); LvA
(Ax)ZB (Bzl: hutspot van aardapp.; uien en wortelen; Ha: ook als
Bz:; Ier;Kn;Nss;Wmd)NB (Ks); SchD (Bns; Ng: (g)eldersen 'usklus);
Phi/T (Phi;PO). Een aantal inz. noemt Gelderse hutspot (AxCol; Scherp
Dsr zegt: (H)eldersen 'utspot voor m.n. stamppot van aardappelen,
wortelen, uien en varkensvlees. Andere termen voor 'kliekjes': kletskes
(Lam/Kt: van daog is't kletskesdag)klesjes (Ha;Hrh;Po;Tln: klesjes-
dag)kwakjes (Vre); kouwelitten (Gpol); ook: nen 'utseklus (Cg);
is mae 'usseklus (Po). Waarschijnlijk als afjacht: wat ete me vandaege?
Krukels! (Nss).
30. (H)ie kwam me te naorgange:te na, griefde mij. ZB (Kb); Phi/T (Phi).
Anders: 'ij dee mij veel zêêr (Lam/Kt); dee mè zier/ ie dee me zeere
(Cg;Kod); ik voelde me gerocht (Bzl); ie snee in m'n ziele (Hrh).
46
