cy
ZEELAND IN INCUNABELEN
RMRijkse
Inleiding
Onder bovenstaande titel wordt in
dit periodiek een rubriek geopend,
waarin Zeeuwse boeken en handschrif
ten van vóór 1800 uit het bezit van
de Zeeuwse Bibliotheek wat meer on
der de aandacht worden gebracht.
Onder Zeeuwse boeken zullen worden
verstaan: boeken geschreven door
een Zeeuws auteur; boeken in Zee
land gedrukt, maar niet noodzakelij
kerwijs door een Zeeuw geschreven,
boeken waarin aan Zeeland of aan
Zeeuwse zaken wordt gerefereerd.
Onder handschriften worden verstaan
manuscripten geschreven door een
Zeeuws persoon. Dat het hierbij uit
sluitend gaat om werken die berus
ten in de kluis van de Zeeuwse Bibli
otheek is zuiver en alleen gelegen
in het feit dat schrijver dezes als
conservator oude drukken aldaar werk
zaam is en dus vrijelijk over het ma
teriaal kan beschikken.
Totstandkoming van de verzameling
De Provinciale Bibliotheek van Zee
land te Middelburg werd opgericht
in 1859. De collecties werden bijeen
gebracht uit bij de oprichting aan
wezige verzamelingen van de provincie
en door aankoopschenkingen en bruik
lenen. Van deze laatste moeten met
name genoemd worden de bibliotheken
van de predikanten en kerkeraden
van de Nederduits-Hervormde Gemeen
ten te Middelburg en Vlissingen en
de bibliotheek van het (Koninklijk)
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschap
pen (1899). Verder van belang zijn
de collecties Bal en Meertens en de
collectie van de Zeeuwse Maatschap
pij voor Geneeskunst afdeling Wal
cheren.
Het totaal aantal banden van vóór
1800 bedraagt tegenwoordig ruim
10.000, waarvan een kleine 5000 tot
elondica
oude
boeken
de Zelandica gerekend kunnen worden.
Het totaal aantal Zeeuwse handschrif
ten, inclusief brieven, bedraagt cir
ca 2700. Deze genoemde getallen moe
ten voor 17 mei 1940 waarschijnlijk
groter zijn geweest, want op die fa
tale datum ging de fraaie behuizing
aan de Lange Delft, een schepping
van de architect J.P. van Baurscheit,
ten gevolge van het bombardement
van Middelburg door de Duitsers in
vlammen op. Ruim 100.000 boeken
in 160.000 banden gingen verloren.
Op wonderbaarlijke wijze bleven de
incunabelen (boeken gedrukt tussen
14501500), de postincunabelen (boeken
gedrukt tussen 1500-1540), de ver
zameling pamfletten uit de 16de, 17de
en 18de eeuw en de collectie Zelandica
gespaard, zij het dat ze door blus
water soms ernstig waren aangetast.
Sinds 1985 maken zij deel uit van de
collectie van de Zeeuwse Bibliotheek
en zijn zij in een brand- en water-
beveiligde kluis opgeslagen, voorzien
van een constante temperatuur en
vochtigheidsgraad. Over deze collec
tie Zelandica zal het in de komende
afleveringen gaan.
Om deze serie te openen is gekozen
voor twee werken van algemene aard
uit het begin van de periode van de
boekdrukkunst, waarin voor Zeeland
belangrijke bladzijden voorkomen.
Het eerste boek is de Nederlandse
vertaling van het Fasciculus tempo
rum van de kartuizer Werner Role-
vinck (1425-1492), gedrukt in 1480
te Utrecht door Johan Veldener 'op
sinte Valentijns dach op die Vastel-
avont'. Het Fasciculus temporum,
letterlijk 'bundeltje der tijden'is
een chronologische geschiedenis van
de wereld, die begint bij de schep
ping, 'Die outheyt des werelds', en
vervolgens de bijbelse, klassieke en
23
