DE ZEEUWSCHE DORCAS
G.G. Trimpe Burger-Mekking
Weldadigheidsinstellingen hebben zich bij het kiezen van een naam dikwijls
laten inspireren door de bijbelse Dorcas uit Joppe. Deze vrouw, over wie
verhaald wordt in 'De Handelingen der Apostelen' 9:36-43, was zeer geliefd
bij de armen in haar omgeving, die zij overvloedig aalmoezen en
kledingstukken schonk. De damesleden van 'De Zeeuwsche Dorcas' hebben
bij de oprichting van hun vereniging stellig deze bijbelse figuur in
gedachten gehad. In dit artikel staan de activiteiten van de Middelburgse
liefdadigheidsvereniging 'De Zeeuwsche Dorcas' centraal.
Weldadigheid in Zeeland en kritiek
Het grote aantal instellingen van wel
dadigheid in Zeeland in de vorige
eeuw was groot. Op de uitoefening
van die weldadigheid werd nog wel
eens kritiek geleverd, vooral het ge
ven zonder daarvoor werk terug te
verlangen kon niet iedereen waarde
ren. Raadpensionaris L.P. van de
Spiegel1 schrijft omstreeks 1800 dat
er veel vrijwillige armoede is. Armen
'door ouderdom, ziekte of andere be
letselen, welke de menschen verhin
deren zoo veel te verdienen als zij
tot hun onderhoud noodig hebben',
rekent Van de Spiegel tot de ware
armen. Voor anderen moet men vol
gens hem zoveel mogelijk de leer van
Paulus nastreven: 'die niet werkt,
die zal ook niet eeten'
Hoewel de normen later veranderen,
blijven er kritische geluiden komen
over de armenzorg. Coronel hekelt
in 1859 in zijn boek Middelburg voor
heen en thans vooral het gebrek aan
samenwerking tussen de verschillende
instellingen van weldadigheid2boven
dien vindt hij dat ze te vaak bede
lingscommissies worden, waar slechts
materiële hulp wordt verstrekt in
plaats van de veel belangrijker gees
telijke opvoeding.2
Er komt wel langzamerhand meer struc
tuur in het liefdadigheidswerk. Na
de Armenwet van 1912 wordt het in
stellen van een armenraad gebruike
lijk, een adviserend college dat een
centraal register van inlichtingen moet
opstellen en beheren. De instellingen
van weldadigheid kunnen nu bij de
secretaris van de armenraad terecht
met vragen over degenen die bij hen
om hulp aankloppen. De secretaris
van de eerste armenraad te Middel
burg was A.Th.A. Waghto; in de ver
gadering van 18 juli 1913 werden in
structies voor hem opgesteld.1
In 1899 is de Gids der Nederlandsche
Weldadigheid5 uitgekomen. Aan alle
gemeentelijke, kerkelijke en particu
liere verenigingen voor armenzorg
zijn lijsten toegestuurd, die na in
vulling een zo volledig mogelijk beeld
van de facetten van armenzorg in
ons land dienen te geven. In het
hoofdstuk over uitdeling van kleding
stukken in de provincie Zeeland wor
den vijf Dorcasverenigingen genoemd:
in Brouwershaven, Goes, Middelburg,
Sluis en Zierikzee. Die buiten Middel
burg blijven in dit artikel buiten be
schouwing.
Oprichting De Zeeuwsche Dorcas
De weldadigheidsvereniging De Zeeuw
sche Dorcas te Middelburg werd vol
gens het Dorcasarchief® in 1783 opge
richt. Ere-voorzitster was jonkvrouwe
S.H. van Doorn, de eerste voorzitster
en vice-voorzitster waren mevrouw
Burgersdijk-Bleeker en mevrouw Turk-
Snouck Hurgronje. De stad werd in
twaalf wijken verdeeld; elk lid kreeg
een wijk onder haar toezicht.
Over de werkzaamheden uit deze begin
periode van Dorcas is echter niets
bekend, noch uit couranten of boeken
over armenzorg, noch uit het Dorcas-
archief. Er is wel een ongedateerd
reglement van de vereniging De
Zeeuwsche Dorcas, maar dat kan niet
bij het oprichtingscertificaat uit
1783 horen. In artikel 5 staat name
lijk: 'De werkende leden, Presidente,
7
