cry
elondica in
oude boeken
ZEELAND OP RIJM IN KAART GEBRACHT
RMRijkse
Dit Graefschap gantsch bestaet in eylanden te samen
De voorneemste daer van dees seven zijn by namen
Suydt en Noord-beverlandt met walchren reederijck
Het Schou en Duyvelandter TolenWolfferdijck
Van locht zijnd' evenwreet, doch vruchtbaar t' aller stonden,
So dat een morghe landts (soo 't dickwils is bevonden)
Aldaer meer geven can dan die van Brabandt twee.
In grooten overvloedt wast oock aldaer den Mee,
'tGeeft goe Terw' ende saet, maer gheen hout om te branden.
Haer water is meest sout, door des zees streng aen stranden,
Ten wordt oock t'onrecht niet zeelandt geen landt genoemt,
Hoe wel de deucht des lands is verd ghenoech beroemt,
De wijl datmen de zee d'eylanden siet doorschuren,
En van twee maken een met platen in te vuren,
So datmen nu wel vischt daerm' eertijts jaghen sach,
En oock schoon landouw' soet daer 'tvolck te varen plach
'tHeeft havens over al, jae breed' en diep van gronden,
Veel zee-visch vanghtmer oock die over al wort versonden,
'tHeeft honderd dorpen en acht steden wel bemuert,
Waer van dat Middelborgh den hooghsten tytel vuert.
Atlas
Dit gedicht, met de erbij horende
geografische kaart van Zeeland, staat,
met nog vier andere Zeeuwse gedich
ten en kaarten, in een vrij zeldzaam
zakatlasje uit 1599, getiteld: Den Ne-
derlandtschen Landtspiegel in ryme
gestelt door Z.H. Waer in dat letter-
lijck ende figuerlijck de gheleghent-
heyt, aert ende nature van de Neder
landen, met de omligghende grensen:
als Westphalen, Cleve, Gulick, &c.
claerlijck afghebeelt ende beschreven
wordt, 't Amstelredam, by Zacharias
Hevns, inde Warmoestraat, in de drie
Deuchden, 1599.
Ons begrip atlas als een systema
tische verzameling van kaarten van
een bepaald gebied of onderwerp,
in boekvorm of losbladig in een band,
met een geselecteerd schalensysteem,
dateert uit de 16de eeuw. De eerste
atlas die aan bovenstaande definitie
beantwoordt, was het Theatrum Orbis
Terrarum van Abraham Ortelius, ge
publiceerd te Antwerpen in 1570.
Het woord 'atlas' komen we op of in
dit boek nog niet tegen. Dit begrip
wordt voor het eerst gebruikt door
de 'uitvinder' ervan, Gerard Merca
tor, die in 1595 te Duisburg onder
die naam een atlas publiceerde. Van
toen af aan ontwikkelde het genre
zich in hoog tempo met Amsterdam
als wereldvermaard centrum van de
kaartenmakerijDeze atlassen waren
in de regel van behoorlijk grote af
metingen en door de vele kaarten on
betaalbaar voor het grote publiek.
Vandaar dat het zakatlasje geïntro
duceerd werd, dat al gauw in een
vrij algemene vraag voorzag. In 1598
verschijnt van de hand van de Amster
damse cartografische uitgever Corne-
lis Claesz de Caert-Thresoor en van
Zacharias Heyns Le Miroir du Monde,
een navolging van de bestseller
waarvoor zijn vader Peter Heyns in
1577 de teksten had geschreven.
3
