TUSSEN STUK EN DING
Het Zeeuws Documentatiecentrum op hoofdlijnen geschetst
Arnold Wiggers
'Alles over Zeeland verzamelen wat er is tussen archief- en museumstuk'. Medewerkers van
het Zeeuws Documentatiecentrum willen zich nog wel eens laten verleiden tot deze sim
plificerende en (wel)licht provocerende uitspraak als hun gevraagd wordt de essentie van
de werkzaamheden van de instelling kort weer te geven. In dit kaleidoscopische stuk wil ik
ingaan op het eigene van het Documentatiecentrum, het in een historisch kader plaatsen en
zijn ontwikkeling gedurende ruim 30 jaar op hoofdlijnen schetsen.
Voorgeschiedenis
Het eens zo rustige en geïsoleerde Zeeuwse 'eilandenrijk' was door de oorlogshandelingen
en de watersnoodramp versneld van aanzien veranderd. In hoog tempo zouden de Zeeuwen
vervolgens worden geconfronteerd met de effecten van herverkavelingen, industrialisatie,
de uitvoering van de Deltawet en de aanleg van de Oosterscheldebrug, later Zeelandbrug
genoemd. Veranderingen die weliswaar diepe sporen in het bekende patroon trokken, maar
waar positieve gevolgen als veiligheid, werkgelegenheid en welvaart ruimschoots tegen
wicht boden. Daarnaast leek het onmogelijk om al het beschadigde of al het pittoreske te
behouden, gezien de gigantische kosten die hier mee gemoeid zouden zijn. De nieuwe tijd
vroeg immers om krachtdadig optreden en daar moest wel eens wat cultuurgoed voor wij
ken. Documenteren van wat was geweest en van wat nu nog aanwezig is, alsmede hoe het
zou worden was zo gezien dan toch wel het minste. De Provinciale Staten gaven de
Provinciale Bibliotheek van Zeeland de opdracht Zeeland documentair vast te leggen.
Naast een Zeeuws zelfbewustzijn, geïnspireerd door een groots verleden, zal hierbij de
overweging dat nogal wat archief- en gedrukt materiaal verloren was gegaan, een door
slaggevende rol hebben gespeeld. In september 1961 werd onder de naam
Documentatiecentrum Zeeuws Deltagebied een begin met de werkzaamheden gemaakt'.
Doelstelling en plaatsbepaling
Het doel van de instelling is verwoord met 'het documenteren van het veranderende
Zeeland'. Het verzamelgebied (Zeeland) en het verzamelobject (documentatiemateriaal)
zijn hiermee gegeven. Vorm en inhoud kreeg de doelstelling in de loop der jaren met
gedrukt en geschreven materiaal, foto's en dia's en door het voortschrijden van de techniek
ook andere geluid- en beelddragers. Het onderscheid tussen de verschillende instellingen
die actief zijn binnen het Zeeuwse cultuurhistorische veld wordt hiermee duidelijk.
Uitgangspunt is niet het materiaal zoals het door een archiefvormer bijeen is gebracht
(archiefwezen), noch de historische en museale waarde van een object (musea), maar het
door de beheerders zelf gekozen materiaal en de hierin aangebrachte ordening.
In de jaarverslagen van de Provinciale Bibliotheek is zowel de ontwikkeling van het bibli
otheekwezen in Zeeland, als de ontwikkeling van het Documentatiecentrum goed te vol
gen. De 'beheerder' van het Documentatiecentrum, M.P. de Bruin, zag als voornaamste
taken het verwerven van luchtfoto's; van foto's van belangrijke gebeurtenissen en van
gebouwen, waaronder niet alleen erkende historische monumenten, maar ook boerderijen
en molens; het aanleggen van een diaverzameling voor wetenschappelijke doeleinden en
het opzetten van een knipselverzameling2. Over literatuur werd in het eerste jaarverslag niet
45
