sy
eiondica in
oude boeken
ZEEUWSE EN NIET-ZEEUWSE PAMFLETTEN GEÏNVENTARISEERD
RMRijkse
Pamflettencatalogus
Op vrijdag 24 juni jl. was het dan
zover. Na bijna 20 jaar van onverdro
ten doorploeteren had mijn (inmiddels
ex-)collega Wim Zijlstra zijn ei gelegd:
het in boekvorm uitgeven van de Ne
derlandse pamfletten (alsmede de niet-
Zeeuwse plakkaten en ordonnanties)
tot en met 1795, aanwezig in de Zeeuw
se Bibliotheek, onder de pakkende
titel Den Zeusen Beesem. De talrijke
Zeeuwse plakkaten en ordonnaties
bevinden zich reeds, geïnventariseerd,
in het Zeeuws Documentatiecentrum.
Waarom deze titel? Hij is ontleend aan
een aldus getiteld pamflet uit 1652
en is symbolisch te duiden: de bezem
is door de wanorde gehaald - er is
een eind gemaakt aan de ontreddering
waarin de collectie door de heer Zijl
stra begin jaren zeventig werd aange
troffen. En die was niet gering.
De toentertijd bestaande pamflettenca-
talogus van de Provinciale Bibliotheek
samengesteld door de bibliothecaris
J. Broekema in 1892, was op geen
stukken na nog betrouwbaar. Na de
brand in mei 1940 waren vele pamflet
ten vernietigd, beschadigd of onvind
baar. De geredde exemplaren werden
na de brand gedroogd, voorzien van
nieuwe (zure!) kaftjes, tot overmaat
van ramp 'op maat' gesneden (tekst
verlies!) en op verschillende plaatsen
in het magazijn geplaatst. Naderhand
bleken vele exemplaren die geen ver
band met elkaar hielden in één kaft
of band te zijn verenigd en kregen
fragmenten van pamfletten een plaats
toegewezen als complete exemplaren.
Daarbij kwam ook nog dat alle in de
catalogus van Broekema toegekende
volgnummers uit de pamfletten waren
verdwenen. Ook waren er na de oor
log vele nieuwe pamfletten door schen
king en/of aankoop bijgekomen. Alles
bijeen dus een tamelijk ongeordend
geheel waar niemand meer uit wijs
kon worden en dat voor de weten
schappelijk onderzoeker in den lande
eigenlijk niet te raadplegen was.
Een waardevolle collectie die in fei
te niet bestond. Tot 24 juni jl. dus!
Want na jaren van inventariseren en
beschrijven liggen er nu 3 delen op
tafel met daarin ca. 5200 beschreven
pamfletten
Tijdsbeeld
Waarom is dit nu zo belangrijk? Kort
weg gezegd: omdat pamfletten gelegen
heidsgeschriften zijn, variërend van
3 tot 200 pagina's, die veelal inspe
len op de actualiteit, een reactie
zijn op het gebeuren van alledag;
dus allerlei zaken of twistpunten (en
die vooral!) op onder andere poli
tiek, godsdienstig, economisch ge
bied komen er in aan de orde, maar
ook privécontroversen werden op die
manier uitgevochten. Denk je in: er
waren (nog) geen kranten, geen tele
visies, faxen of wat voor elektro
nische snelwegen dan ook. Zelfs geen
zendtijd voor politieke partijen.
Alleen via de pamfletten kon men zijn
mening ventileren en openbaar maken.
Daarom geven ze ook zo'n prachtig
tijdsbeeld en leveren ze allerlei we
tenswaardige details op voor (regio
nale) historici. Ook voor literatuur
historici kunnen pamfletten betekenis
vol zijn: de wijze waarop aan een be
paalde visie literair vorm wordt ge
geven, kan ons iets leren over het
letterkundig klimaat in een bepaalde
periode. Daarbij komt dat vele pam
fletten zeldzaam geworden zijn; het
betrof een 'gelegenheids'-drukwerk
dat om die reden veelal na verloop
van tijd werd weggedaan.
Een wonderlijk avontuur met een goe
de afloop op Walcheren
In 1624 werd te Leiden door Nicolaes
Geelkerck een klein boekje van 36
bladzijden uitgegeven: het Wonder-
licke Avontuer van twee goelieven.
Het verhaalt de romantische avontu
ren van een jongeman en een meisje,
Waterbrandt en Wintergroen genaamd,
afkomstig uit Oost-Friesland, wier
liefde wordt gedwarsboomd, doordat
de ouders van het meisje haar willen
23
