De predikant droeg aan de diaconie 1:-
:4.Vls. af ais opbrengst van de collectes
gedurende de catechisatie.
Volgens de notities in het kasboek van de
diaconie werden op zondag twee diensten
gehouden, en wel op zondagmiddag en zon
dagavond. Een verklaring hiervoor heb ik niet
gevonden.
Tannetje vertrok 22 september van hetzelfde
jaar met attestatie naar Vlissingen waar zij
twee en een half jaar verbleef. Vandaar ver
trok zij 13 februari 1768 met attestatie naar
Paramaribo.
Dat is alles wat we van Tannetje Vrijheid
weten.
Er bleken in de archieven nog wel aanwijzin
gen te vinden die de weinige historische feiten
enigszins belichten.
Op vrijdag 4 oktober 1748 werd in Vlissingen
Jacobus Vrijheid gedoopt na belijdenis des
geloofs. Hij woonde in het Korte Groenewoud
en werd in het doopboek vermeld als jonge
man, afkomstig van Genua (Guinee). Opmer
kelijk is hierbij, dat hij met de voornaam
Jacobus gedoopt werd en ook als achternaam
de naam van het schip kreeg waarop Jacobus
de Nijssen kapitein was; deze was de later
overleden echtgenoot van pleegmoeder Tanne
tje Leijnsen. Als we aannemen dat deze Jaco
bus Vrijheid ongeveer twintig jaar oud was
toen hij gedoopt werd, zou hij geboren kun
nen zijn in 1728 en daarmee was hij ongeveer
twintig jaar ouder dan Tannetje. Het is waar
schijnlijk, dat hij als jongen door Jacobus de
Nijssen, de echtgenoot van Tannetje Leijnsen,
is meegebracht uit Guinee,
Jacobus Vrijheid overleed in Vlissingen op 19
september 1773. De vraag of hij de persoon
lijke bediende van Jacobus werd moet onbe
antwoord blijven. Tannetje en Jacobus hebben
elkaar in de jaren dat Tannetje in Vlissingen
woonde zeker ontmoet, al was het misschien
alleen bij de kerkgang. Een duidelijk bewijs is
echter niet te leveren.
Het feit evenwel, dat bij de doop van Tannetje
Vrijheid de weduwe van Jacobus de Nijssen
aanwezig is en dat als achternaam van Tanne
tje ook weer de naam van het schip, Vrijheid,
gebruikt wordt, maakt het vrijwel zeker dat
we hier te maken hebben met dezelfde kapi
tein.
Van hem, noch van zijn echtgenote is op
Walcheren het overlijden geregistreerd. De
geboortedatum van Tannetje Leijnsen is 21
september 1704, zodat zij zestig jaar oud zou
zijn in 1765. Als haar echtgenoot ongeveer
even oud was als zij, is deze rond het jaar
1700 geboren en kan hij de kapitein geweest
zijn die Jacobus Vrijheid meebracht.
Vermoedelijk is Jacobus de Nijssen tijdens de
reis in 1762 overleden en nam kapitein Pieter
Stap zijn plaats in. Deze Pieter Stap was
afkomstig uit Zier ikzee en overleed op 1
maart 1791. Hieruit blijkt dat hij beduidend
jonger was dan kapitein Jacobus de Nijssen.
Van het schip 'Guide Vrijheid' wordt
vermeld, dat het in oktober 1761 naar Guinee
vertrok. Het was de derde versie van een
schip van deze naam. Het schip moet een
snelle reis gemaakt hebben om, zoals in de
kerkelijke notulen staat, op 2 juni van het
volgende jaar weer terug te zijn.
Er is een kapitein Cornelis Leijnsen begraven
in de Grote Kerk van Vlissingen. Hij was
gehuwd met Janne Vlee(s)houwer en
waarschijnlijk is dit de vader van Tannetje
Leijnsen. De namen Leijnsen, Louissen,
Vleeshouwer en de Nijssen komen in Vlis
singen tamelijk veel voor en het zijn
gewoonlijk mensen die met de zeevaart te
maken hebben.
Het schip 'Guide Vrijheid' was uitgereed door
de vennootschap Moyse en van der Woort,
had een inhoud van 43 last en voer van 1761
tot 1776, want er wordt ieder jaar £.2.17-
.4.aan lastgeld betaald.
Bronnen
Gemeentearchief Vlissingen:
- lijsten van begraven personen
- aantekeningen Winkelman, lastgeld
Rijksarchief in Zeeland:
- archief Hervormde Gemeente Grijpskerke
- archief Rekenkamer van Zeeland, dienstbodegeld
Zeeuws Documentatiecentrum: atlassen
Literatuur
Encyclopedie van Zeelanddl. lil (Middelburg 1984),
trefwoord 'slaven'.
Postma, J.M., The Dutch in the Atlantic slave trade
1600-1815 (Cambridge 1990).
Priester, L.R., De Nederlandse houding ten aanzien van
de slavenhandel en slavernij 1596-1863. Het gedrag van
de slavenhandelaren van de Commercie Compagnie van
Middelburg in de 18e eeuw (Middelburg 1987). Scrip
tiereeks Stichting Regionale Geschiedbeoefening Zeeland
2.
linger, W.S., 'Bijdragen tot de geschiedenis van de
Nederlandse slavenhandel. I: Beknopt overzicht van de
Nederlandse slavenhandel in het algemeen',
Economisch-Historisch Jaarboek. Bijdragen tot de eco
nomische geschiedenis van Nederland 26 (1952-54) 133-
174; II: 'De slavenhandel der Middelburgsche Com
mercie Compagnie, 1732-1808', Idem 28 (1958-60) 3-
148
Met dank aan Aad de Klerk en Laurens Priester.
14