De predikant droeg aan de diaconie 1:- :4.Vls. af ais opbrengst van de collectes gedurende de catechisatie. Volgens de notities in het kasboek van de diaconie werden op zondag twee diensten gehouden, en wel op zondagmiddag en zon dagavond. Een verklaring hiervoor heb ik niet gevonden. Tannetje vertrok 22 september van hetzelfde jaar met attestatie naar Vlissingen waar zij twee en een half jaar verbleef. Vandaar ver trok zij 13 februari 1768 met attestatie naar Paramaribo. Dat is alles wat we van Tannetje Vrijheid weten. Er bleken in de archieven nog wel aanwijzin gen te vinden die de weinige historische feiten enigszins belichten. Op vrijdag 4 oktober 1748 werd in Vlissingen Jacobus Vrijheid gedoopt na belijdenis des geloofs. Hij woonde in het Korte Groenewoud en werd in het doopboek vermeld als jonge man, afkomstig van Genua (Guinee). Opmer kelijk is hierbij, dat hij met de voornaam Jacobus gedoopt werd en ook als achternaam de naam van het schip kreeg waarop Jacobus de Nijssen kapitein was; deze was de later overleden echtgenoot van pleegmoeder Tanne tje Leijnsen. Als we aannemen dat deze Jaco bus Vrijheid ongeveer twintig jaar oud was toen hij gedoopt werd, zou hij geboren kun nen zijn in 1728 en daarmee was hij ongeveer twintig jaar ouder dan Tannetje. Het is waar schijnlijk, dat hij als jongen door Jacobus de Nijssen, de echtgenoot van Tannetje Leijnsen, is meegebracht uit Guinee, Jacobus Vrijheid overleed in Vlissingen op 19 september 1773. De vraag of hij de persoon lijke bediende van Jacobus werd moet onbe antwoord blijven. Tannetje en Jacobus hebben elkaar in de jaren dat Tannetje in Vlissingen woonde zeker ontmoet, al was het misschien alleen bij de kerkgang. Een duidelijk bewijs is echter niet te leveren. Het feit evenwel, dat bij de doop van Tannetje Vrijheid de weduwe van Jacobus de Nijssen aanwezig is en dat als achternaam van Tanne tje ook weer de naam van het schip, Vrijheid, gebruikt wordt, maakt het vrijwel zeker dat we hier te maken hebben met dezelfde kapi tein. Van hem, noch van zijn echtgenote is op Walcheren het overlijden geregistreerd. De geboortedatum van Tannetje Leijnsen is 21 september 1704, zodat zij zestig jaar oud zou zijn in 1765. Als haar echtgenoot ongeveer even oud was als zij, is deze rond het jaar 1700 geboren en kan hij de kapitein geweest zijn die Jacobus Vrijheid meebracht. Vermoedelijk is Jacobus de Nijssen tijdens de reis in 1762 overleden en nam kapitein Pieter Stap zijn plaats in. Deze Pieter Stap was afkomstig uit Zier ikzee en overleed op 1 maart 1791. Hieruit blijkt dat hij beduidend jonger was dan kapitein Jacobus de Nijssen. Van het schip 'Guide Vrijheid' wordt vermeld, dat het in oktober 1761 naar Guinee vertrok. Het was de derde versie van een schip van deze naam. Het schip moet een snelle reis gemaakt hebben om, zoals in de kerkelijke notulen staat, op 2 juni van het volgende jaar weer terug te zijn. Er is een kapitein Cornelis Leijnsen begraven in de Grote Kerk van Vlissingen. Hij was gehuwd met Janne Vlee(s)houwer en waarschijnlijk is dit de vader van Tannetje Leijnsen. De namen Leijnsen, Louissen, Vleeshouwer en de Nijssen komen in Vlis singen tamelijk veel voor en het zijn gewoonlijk mensen die met de zeevaart te maken hebben. Het schip 'Guide Vrijheid' was uitgereed door de vennootschap Moyse en van der Woort, had een inhoud van 43 last en voer van 1761 tot 1776, want er wordt ieder jaar £.2.17- .4.aan lastgeld betaald. Bronnen Gemeentearchief Vlissingen: - lijsten van begraven personen - aantekeningen Winkelman, lastgeld Rijksarchief in Zeeland: - archief Hervormde Gemeente Grijpskerke - archief Rekenkamer van Zeeland, dienstbodegeld Zeeuws Documentatiecentrum: atlassen Literatuur Encyclopedie van Zeelanddl. lil (Middelburg 1984), trefwoord 'slaven'. Postma, J.M., The Dutch in the Atlantic slave trade 1600-1815 (Cambridge 1990). Priester, L.R., De Nederlandse houding ten aanzien van de slavenhandel en slavernij 1596-1863. Het gedrag van de slavenhandelaren van de Commercie Compagnie van Middelburg in de 18e eeuw (Middelburg 1987). Scrip tiereeks Stichting Regionale Geschiedbeoefening Zeeland 2. linger, W.S., 'Bijdragen tot de geschiedenis van de Nederlandse slavenhandel. I: Beknopt overzicht van de Nederlandse slavenhandel in het algemeen', Economisch-Historisch Jaarboek. Bijdragen tot de eco nomische geschiedenis van Nederland 26 (1952-54) 133- 174; II: 'De slavenhandel der Middelburgsche Com mercie Compagnie, 1732-1808', Idem 28 (1958-60) 3- 148 Met dank aan Aad de Klerk en Laurens Priester. 14

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 1995 | | pagina 16