De motivering voor de oprichting van deze
school (aanvankelijk op de Wal B60, later op
de Heerengracht M96) was dat voorzien
moest worden in de 'behoeften van onderwijs
van alle gereformeerden' en dat voor deze
school 'het eerst in aanmerking komt die
kring van onze aanwassende burgerij die
eenige meerdere ontwikkeling zoekt als het
gewoon lager onderwijs bieden kan'.
In de algemene vergadering van de
Vereeniging d.d. 3 april 1906, werd het
voorstel tot stichting van een nieuwe school
voor gewoon en uitgebreid lager onderwijs
aangenomen. De 'kleine luyden' waren groot
geworden.
Na de lagere of uitgebreid lagere school kon
de (upper) middle-class haar kinderen naar de
H.B.S. (Hogere Burger School) sturen,
alwaar opgeleid werd voor functies in de
administratieve en technische sectoren.
De lower-class had ook enige
keuzemogelijkheden. De scholen A (Bree
E130) en C (Lange Delft H205) vroegen een
schoolgeld van een kwartje per maand en
waren bestemd voor de minvermogenden. De
scholen B (Nieuwe Haven 1146), H
(Oostkerkhof) en I (Oostkerkhof) waren
kosteloos en bestemd voor onvermogenden.
Bij het bijzonder onderwijs vroeg de Chr.
school voor on- en minvermogenden -
School met den Bijbel- (Zuidelijk Molenwater
E53) een bijdrage van 5 tot 25 cent per week.
De bijzondere school van de Vereeniging voor
Gereformeerd onderwijs kende aanvankelijk
geen onderscheid en vroeg 0,75-ƒ 2,50 per
maand, maar verlaagde deze bijdrage na de
oprichting van de school voor gewoon en
uitgebreid lager onderwijs in 1906, om te
kunnen concurreren met de Molenwaterschool
Bronnen van omstreeks de eeuwwisseling uit het
Gemeentearchief Middelburg
Notulen van de Vereeniging voor Gereformeerd
Onderwijs te Middelburg, 1893-1922 (deel I).
Jaarverslag van de Plaatselijke Commissie van toezicht
op het Lager Onderwijs te Middelburg, 1899-1907,
1913.
Verslag gedaan door Burgemeester en Wethouders van
Middelburg aan den Raad dier gemeente. 1898-1902
Zeeuwsch Jaarboekje en Middelburgsche Naamwijzer,
1898-1900.
Literatuur
Bimmel, D en C.J., Arm Middelburg: Hoe het woont!
Hoe het leeft! (Middelburg 1904).
Bruin, M.P. de, Ontwikkeling van de volkshuisvesting in
Middelburg (Middelburg 1983).
Gids door Walcheren (Middelburg, verschillende jaar-
en om 'voor alle Gereformeerden te kunnen
voorzien in de behoeften van onderwijs'.
De meeste leerlingen zochten na hun tijd op
de lagere school een baantje; een enkeling
ging naar de ambachtsschool.
Het aantal Rooms-Katholieken in Middelburg
was gering. Er was één R.K. school, de
Bijzondere Roomsch-Katholieke School
(Lange Burg B6/7) die 'naar de klasse' van
2,50 tot 0,50 per maand schoolgeld vroeg.
De opleiding tot onderwijzer(es) kon men
volgen op de Rijkskweekschool en ook via de
(Rijks)normaallessen. Hier gaven de hoofden
van scholen en leraren onderwijs aan de
zogenaamde kwekelingen.
Rang en stand
Middelburg vormde een gesloten samenleving.
De upper-class gaf de toon aan. De leden van
de gemeenteraad kwamen uit deze groep:
directeuren, rechters, advocaten, notarissen en
dergelijke. Slechts een enkeling kwam uit de
middle-class: winkeliers.
Om met Meertens te eindigen: 'Belangrijke
posten (zijn) in de magistratuur en de
rechtbank voorbehouden gebleven voor een
gering aantal families. Daarom -en misschien
ook wel een beetje omdat ze van hun stad
hielden- zijn de zoons van deze families na
hun studietijd naar Middelburg teruggekeerd
en hebben er een bestaan gezocht in de
magistratuur, de advocatuur, bij de rechtbank,
in het bankwezen. Deze hogere standen
weerden omgang op voet van gelijkheid met
lieden van lagere stand, ook al behoorden die
tot de aristocratie van de geest, beslist af.
Om deze standengeest was Middelburg
berucht.'
gangen).
Meertens, P.J., 'De opkomst van het socialisme in Mid
delburg.' In: Meertens over de Zeeuwen (Middelburg
1979) pp. 253-269.
Meertens, P.J.. 'Middelburg zevenhonderd vijftig jaar
stad.' In: Meertens over de Zeeuwen (Middelburg 1979)
pp. 431-444.
Scherft, P., Een speurtocht door Zeeuws muziekverleden
(Middelburg 1984).
Sijnke, P.W., Uit de Middelburgse historie (Middelburg
z.j.)
Sijnke, P.W., Middelburg verleden tijd (Rijswijk z.j.).
Troye, A. de. Arm Middelburg, hoe het woont, hoe het
leeft. Door een anderen bril bekeken dan die van den
bestuurdersbond (Middelburg z.j.).
Verburg, M.C., 'De Middel-burgers'. In: Zeeuws Tijd
schrift 1973, nr. 2, pp. 1-13.
8