WEG-WYZER Ook andere voorwerpen konden als meesterproef dienen. In Goes zijn er nogal wat smeden die zich als knoopmaker willen vestigen. Gerard van der Hart legt de proef voor zilveren knoopmaker af op 27 oktober 1700.17 Claes Pieterse Kluyt ging hem voor op 23 april 1694." Issebrandt Schalkwijck legt de proef af op 15 juli 1704 en een jaar later legt een mogelijk familielid van Item, Anthony Schalkwijk uit Schoonhoven, de proef af op 18 november 1705." De meesterproef bestond uit het vervaardigen van een aantal zilveren knopen. Wel werden zilveren knopenmakers sterk in hun vrijheden beperkt. Ze mochten zich in Goes vestigen als knoopmaker en er hun ambacht uitoefenen indien ze zelf geen kas gingen houden, dat wil zeggen geen zilversmidswinkel openden. Ze mochten uitsluitend knopen leveren aan winkeliers. Na 1705 komen er geen smeden meer voor in Goes die de proef van knoopmaker willen afleggen. Wellicht hangt dat samen met de sterke concurrentie vanuit Schoonhoven dat zich in de tweede helft van de 18de eeuw specialiseert in het op grote schaal maken van kleinwerk en zodoende ook voor specifieke deelmarkten producten gaat vervaardigen. Veel laat 18de- en 19de-eeuwse haken en broekknopen die in diverse Zeeuwse plaatsen in gebruik zijn geweest dragen meestertekens uit Schoonhoven. Het ambacht in rle late 18de eeuw Ondertussen bloeide in de 18de eeuw het edelambacht in de Zeeuwse steden, zoals blijkt uit het bewaard gebleven werk. Een aanwijzing hiervoor is dat de Middelburgse drukker Willem de Klerk het in 1730 aandurfde voor eigen rekening een herdruk uit te geven van het oorspronkelijk in 1721 uitgeven boekje Wegwijzer voor de aankomende goud- en zilversmid (afb. 3). De eerste druk van dit boekje verscheen in Amsterdam en was geschreven door de van origine Zwolse zilversmid Willem van Laar. Het boekje geeft veel informatie over werkwijzen en gereedschappen van de edelsmeden. Zoals te verwachten krijgt het essayeren, het op gehalte brengen van edelmetaal veel aandacht. In Zeeland worden de grote modes en veranderingen in stijl al snel opgepikt en soms met verve door plaatselijke smeden uitgevoerd. Met name in Middelburg is schitterend zilver vervaardigd dat geïnspireerd is op Haagse rococo- voorbeelden. In het laatste kwart van de 18de eeuw nemen enkele Middelburgse smeden de VOOR AANKOMENDE GOUD en ZILVER-SMEDEN, Verhandelende vele wetenfehappen die Konden rakende, zeer nut voor alle Jonge Goud en Zilver-fmeden Tc tarnen geftelt door WILLEM van LAAR, Mr. Zilvcr-fmit tot Zwol. Zynde bier nog by gevoegt een Tafel vergelykende Penning tegens lnedig Naalden en dc waarde. tot middelburg, GedruktbvWILLEM Et KLERK,Ordinariï Stadsdrukker, woonende op de Wal. 173a Titelpagina van de Weg-wijzer voor aankomende goud- en zilversmeden Herdruk door Willem de Klerk te Mid delburg, 1730. neo-classicistische vormen en ornamenten over die in Engeland waren ontwikkeld door onder meer de eerste industriële fabrikanten van voorwerpen in zilver en pleet. De snelle verspreiding van hel Engelse classicisme werd vergemakkelijkt door de zeer uitgebreide geïllustreerde catalogi van hun producten, die deze fabrikanten lieten samenstellen. Einde van liet gildestelsel Alles leek zo fraai geregeld en onder controle. Toch lieten er maar weinig mensen een traan toen. 11a de inval van de Fransen, het gildestelsel werd ontmanteld (1795). Ook binnen de goud- en zilversmedengilden lijkt men te berusten in de afschaffing van het gilde. Het enige wat al snel weer wordt geregeld en waarvoor bepalingen worden uitgevaardigd is de controle van de gehalten en het afleggen van een proef. Net als vroeger is het belangrijkste onderdeel van deze proef het kunnen bepalen van de edelmetaalgehalten en het op gehalte kunnen brengen van goud of 12

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 1995 | | pagina 14