WEG-WYZER
Ook andere voorwerpen konden als
meesterproef dienen. In Goes zijn er nogal
wat smeden die zich als knoopmaker willen
vestigen. Gerard van der Hart legt de proef
voor zilveren knoopmaker af op 27 oktober
1700.17 Claes Pieterse Kluyt ging hem voor
op 23 april 1694." Issebrandt Schalkwijck
legt de proef af op 15 juli 1704 en een jaar
later legt een mogelijk familielid van Item,
Anthony Schalkwijk uit Schoonhoven, de
proef af op 18 november 1705." De
meesterproef bestond uit het vervaardigen van
een aantal zilveren knopen. Wel werden
zilveren knopenmakers sterk in hun vrijheden
beperkt. Ze mochten zich in Goes vestigen als
knoopmaker en er hun ambacht uitoefenen
indien ze zelf geen kas gingen houden, dat wil
zeggen geen zilversmidswinkel openden. Ze
mochten uitsluitend knopen leveren aan
winkeliers. Na 1705 komen er geen smeden
meer voor in Goes die de proef van
knoopmaker willen afleggen. Wellicht hangt
dat samen met de sterke concurrentie vanuit
Schoonhoven dat zich in de tweede helft van
de 18de eeuw specialiseert in het op grote
schaal maken van kleinwerk en zodoende ook
voor specifieke deelmarkten producten gaat
vervaardigen. Veel laat 18de- en 19de-eeuwse
haken en broekknopen die in diverse Zeeuwse
plaatsen in gebruik zijn geweest dragen
meestertekens uit Schoonhoven.
Het ambacht in rle late 18de eeuw
Ondertussen bloeide in de 18de eeuw het
edelambacht in de Zeeuwse steden, zoals
blijkt uit het bewaard gebleven werk. Een
aanwijzing hiervoor is dat de Middelburgse
drukker Willem de Klerk het in 1730
aandurfde voor eigen rekening een herdruk uit
te geven van het oorspronkelijk in 1721
uitgeven boekje Wegwijzer voor de
aankomende goud- en zilversmid (afb. 3). De
eerste druk van dit boekje verscheen in
Amsterdam en was geschreven door de van
origine Zwolse zilversmid Willem van Laar.
Het boekje geeft veel informatie over
werkwijzen en gereedschappen van de
edelsmeden. Zoals te verwachten krijgt het
essayeren, het op gehalte brengen van
edelmetaal veel aandacht. In Zeeland worden
de grote modes en veranderingen in stijl al
snel opgepikt en soms met verve door
plaatselijke smeden uitgevoerd. Met name in
Middelburg is schitterend zilver vervaardigd
dat geïnspireerd is op Haagse rococo-
voorbeelden. In het laatste kwart van de 18de
eeuw nemen enkele Middelburgse smeden de
VOOR AANKOMENDE
GOUD en ZILVER-SMEDEN,
Verhandelende vele wetenfehappen die
Konden rakende, zeer nut voor alle
Jonge Goud en Zilver-fmeden
Tc tarnen geftelt door
WILLEM van LAAR,
Mr. Zilvcr-fmit tot Zwol.
Zynde bier nog by gevoegt een Tafel vergelykende
Penning tegens lnedig Naalden
en dc waarde.
tot middelburg,
GedruktbvWILLEM Et KLERK,Ordinariï
Stadsdrukker, woonende op de Wal. 173a
Titelpagina van de Weg-wijzer voor
aankomende goud- en zilversmeden
Herdruk door Willem de Klerk te Mid
delburg, 1730.
neo-classicistische vormen en ornamenten
over die in Engeland waren ontwikkeld door
onder meer de eerste industriële fabrikanten
van voorwerpen in zilver en pleet. De snelle
verspreiding van hel Engelse classicisme werd
vergemakkelijkt door de zeer uitgebreide
geïllustreerde catalogi van hun producten, die
deze fabrikanten lieten samenstellen.
Einde van liet gildestelsel
Alles leek zo fraai geregeld en onder controle.
Toch lieten er maar weinig mensen een traan
toen. 11a de inval van de Fransen, het
gildestelsel werd ontmanteld (1795). Ook
binnen de goud- en zilversmedengilden lijkt
men te berusten in de afschaffing van het
gilde. Het enige wat al snel weer wordt
geregeld en waarvoor bepalingen worden
uitgevaardigd is de controle van de gehalten
en het afleggen van een proef. Net als vroeger
is het belangrijkste onderdeel van deze proef
het kunnen bepalen van de edelmetaalgehalten
en het op gehalte kunnen brengen van goud of
12