(Jttice m Kew, konden, terechtgekomen.
Ook trof ik tijdens een bezoek aan het archief
in Georgetown (Guyana National Archives)
vele handgeschreven archiefstukken aan:
verslagen van de Raad van Justitie en Politie.1'
Overgave van liet fort in 1781
Het Fort Zeelandia is met zijn vele kanonnen
nimmer daadwerkelijk bij oorlogshandelingen
betrokken geweest. Op 27 februari 1781 lag
een aantal koopvaarders op grote afstand van
het fort ten anker, waaronder de 'Watergeus'
en dc 'Plantcrslust'. Deze beide schepen
waren eigendom van de Middelburgse
Commercie Compagnie (MCC); een
compagnie die een groot deel van de bezit
tingen van de WIC van slaven voorzag om
daarna de producten van de plantages naar
Zeeland te verschepen. Engeland en de
Republiek waren inmiddels in oorlog (Vierde
Engelse Oorlog, 1780-1784) en op genoemde
dag meldde een Spaans schip dat reeds
meerdere Nederlandse schepen door Engelse
kapers waren buitgemaakt. Kapitein Loeff van
de 'Watergeus' begaf zich per sloep naar het
fort. Directeur-Generaal G.II.Trotz was niet
op de hoogte van deze alarmerende berichten
en maakte tevens duidelijk niet echt verontrust
te zijn. Loeff ging terug aan boord, maakte
zijn schip zeilgereed en ankerde de volgende
dag dicht onder het fort; zodanig dat men zich
gedekt wist door de kanonnen daarvan. Dit
voorbeeld werd gevolgd door in totaal zeven
andere koopvaarders.
Trotz gaf ook daarna geen blijk van enige
onrust; een bevel aan de kapiteins zich
gevechtsklaar te houden bleef uit. Later bleek
dat de iets oostelijker gelegen kolonie
Deinarary reeds door de Engelsen was bezet.
Op 3 maart 1781 vertoonden zich een paar
Engelse oorlogsschepen ter hoogte van het
fort en werd een Engelse parlementair aan wal
geroeid. Het resultaat van een korte
bespreking was dal de Nederlandse vlag op
het fort werd gestreken. De kapiteins van de
voornamelijk Zeeuwse schepen werden onder
arrest gesteld. De bezetting van het fort mocht
met militaire eer, vliegende vaandels en
slaande trom, afmarcheren. De kolonies
Essequibo en Demarary waren voorlopig voor
de WIC verloren.
Zorg voor ons erfgoed overzee
Nu, op het einde van de 20ste eeuw, treffen
we op Forteiland nog immer de restanten van
dit zo imposante fort Zeelandia aan. Door de
sterke vloed- en ebstroom van de Essequibo
wordt de kustlijn onderspoeld. Het resultaat
van deze 'river-erosion' is dat na enkele
eeuwen twee van de bolwerken voor een
gedeelte in de rivier zijn verdwenen. Hoewel
er al veel gedaan is om deze 'ondergraving' te
voorkomen, zal spoedig ingrijpen noodzake
lijk zijn.
We zien alom ruime aandacht voor hetgeen de
Nederlanders aan historische vestingwerken
achterlieten in landen en gebieden als
Suriname, Indonesië, Sri Lanka, Brazilië en
sinds kort ook West-Afrika. Een nader
onderzoek door Nederlandse instanties die
zich bezighouden met dc zorg voor ons
cultureel erfgoed overzee is noodzakelijk.
Mogelijk dat daarna renovatie of conservering
van Fort Zeelandia aan de Essequibo kan
plaatsvinden.
Tevens kan deze imposante fortruïne een
belangrijke rol spelen bij de pogingen van de
Guyanese bestuurders om het toerisme in hun
nog zo arme land te bevorderen. Ook nu al
wordt dit fort bezocht door de bewoners van
het land en de nog weinige toeristen.
Het kerkje op Forteiland
Kort nadat het Fort Zeelandia op Forteiland
gebouwd was besloot men er, behalve vele
andere gebouwen, ook een kerkje te bouwen.
Nu, na 250 jaar, is dit het enige gebouwtje
dat nog aanwezig is. Het is 31 meter lang en
11 meter breed. Het is verdeeld in drie
vertrekken, waarvan het middelste het grootst
is. In de vloer liggen drie grafzerken,
waarvan de teksten nog goed leesbaar zijn.
Hier werden enige personen begraven die in
de tweede helft van de 18de eeuw in dienst
waren van de Kamer Zeeland van de WIC.
Het gebouw deed tot voor kort nog dienst als
school en kerk. Nu is het in een zodanige
staat dat het daarvoor niet meer gebruikt kan
worden. Naast het vernieuwen van de deuren
en luiken, dient ook het dak waterdicht
gemaakt te worden.
Om nu iets terug te doen zouden de
Walcherse gemeenten Middelburg, Vlissingen
en Veere. maar ook de Provincie Zeeland
betrokken kunnen worden bij de restauratie
van dit Zeeuwse historische bouwwerkje
overzee. Alom wordt gesproken over ons
nationaal erfgoed en de zorg voor onze
monumenten. Hier. in het verre, vergeten en
arme Guyana, bevindt zich óók een Zeeuws
monumentje dat tegen geringe kosten weer
4
