HET VERKEERDE ANTWOORD
De archeologie op waarde geschat
Robbert Jan Swiers*
Aanleiding
Dit is een reactie op het artikel van C. van der Graaf in Nehalennia afl. 107.' Hij heeft in die
bijdrage gepoogd een antwoord te vinden op de vraag wie de karolingische ringwalburgen
hebben gebouwd: de Noormannen of de recbtmatige bezitters van bet gebied. Volgens mij heeft
hij het verkeerde antwoord gegeven. Aan de hand van het historisch onderzoek van o.a. P.A.
Henderikx2 en archeologisch onderzoek van o.a. R.M. van Heeringen3 wil ik in dit artikel
proberen het juiste antwoord te geven.
De Graaf stelt in zijn artikel: 'De Zeeuwse
ringwalburgen zijn wel in de lijd van de
Karolingen maar niet door hen aangelegd,
maar door NoormannenHij noemt alleen de
Zeeuwse burgen boven de Westerscheide
(Domburg. Middelburg, Oost-Souburg en
Burgh); de burgen onder de Westerscheide
zouden volgens hem zijn gebouwd door bet
'krachtig en zelfstandig graafschap
Vlaanderen in opkomst onder Boudewijn II
(879-918)'De impliciete conclusie van Van
der Graafs verhaal is dat de Vikingen de
'uitvinders' van de ringwalburgen zijn, zowel
binnen als buiten Zeeland. Hij schrijft niet dat
de Deense burgen ouder zijn dan de Zeeuwse,
maar daar komt het dan wel op neer. Als de
Vikingen immers de Zeeuwse burgen
bouwden, zullen ze dat hebben gedaan naar
voorbeelden uit eigen land. Of de Vikingen
hebben de burgen ter plekke ontworpen, wat
een ontsnapping inhoudt van de stelling dat de
Deense burgen ouder zijn, waarover later
meer. In het verlengde van de conclusie van
Van der Graaf komt het erop neer dat de
Vlaamse burgen dan weer jonger zijn dan de
Zeeuwse, aangezien de Vlamingen de bouw
dan moeten hebben afgekeken van de
Zeeuwse Vikingburgen.
Historisch en archeologisch onderzoek
Henderikx geeft een indrukwekkend overzicht
van burgenbouw en andere versterkingen in
dc loop van de 9de eeuw door het hele
(gedeelde en ongedeelde) Frankische rijk en
Engeland, waarbij de opdracht tot bouwen
steeds uitging van de koning of lokale
heersers. Het zou dan toch wel heel onwaar
schijnlijk zijn als juist die vier Zeeuwse
burgen door de Vikingen zijn gebouwd.... (En
wie bouwde dan de burgen in Holland?) De
Vikingen zullen de burgen hebben moeten
bouwen in de periode dat ze Walcheren en
Schouwen (en misschien de rest van Friesland
tussen Weser en Zwin) in leen hadden of
'gewoon' bezet bielden. Valt een
bezettingsperiode te rijmen met de datering
van de burgen? Van Heeringen heeft
aangetoond dat de wal van Domburg werd
gebouwd tussen 881 en 887.4 Henderikx
maakt duidelijk dat de Deen Harald het eiland
Walcheren in leen kreeg tussen 841 en 843,
toen Harald het leven liet en dat diens neef
Rorik het misschien ook in bezit heeft gehad,
maar dan toch niet na 882, het waarschijnlijke
sterfjaar van Rorik. Na diens dood werd
Godfried, waarschijnlijk de zoon van Harald
en een neef van Rorik, nog even beleend met
het gebied, maar slechts tot 885. toen hij
werd vermoord.5 Uit de C-14 dateringen van
de andere Zeeuwse burgen (uitgezonderd
Oostburg. dat niet is onderzocht) blijkt dat die
waarschijnlijk iets jonger zijn dan de
Domburgse.'' Henderikx maakt het op histori
sche gronden aannemelijk dat de Vlaamse en
Noord-Franse burgen omstreeks dezelfde tijd
zijn gebouwd en in elk geval vóór 891,
waarin sprake is van "kort geleden aangelegde
burgen'.' Op archeologische gronden is dit
vooralsnog voor zover ik weet niet te
bewijzen. De bouw van de Zeeuwse burgen
(uitgezonderd Domburg) valt dus niet in een
periode dat de Vikingen het gebied bezet
hielden. Het zou dan toch wel heel
onwaarschijnlijk zijn als Rorik of Godfried
juist in de periode 881-885 alleen de
Domburgse burg zou hebben gebouwd,
waarna de Franken en Friezen alle andere
burgen van hem hebben afgekeken.
Ik durf bier wel te suggereren dat het niet
onmogelijk is dat de Vlaamse graaf Boudewijn
II, de toenmalige koning Karei III en/of de
Westfriese graaf Gerulf na de moord op
Godfried in 885 de kans schoon zagen om in
het machtsvacuüm met de aanleg van de
ringwalburgen te beginnen. Dat zou
overeenkomen met de historische en
archeologische gegevens die nu voorhanden
1 5
