weinig scrupuleuze ambitie van jonge 'nieuwe
mannen' die in die situatie hun kansen grijpen
en daarbij handig gebruik maken van de
mogelijkheden, die een nog enigszins chaoti
sche en onvolkomen rechtsorde hun bood.
Stavenisse was misschien niet de eerste
Gecommitteerde Raad die tijdens zijn
contractuele ambtstermijn werd afgedankt en
hij was zeker niet de laatste; het precedent
was blijkbaar gecreëerd.14 Het beroep op
'politieke omstandigheden' lijkt van alle
bekende gevallen hier het zwakst. In de
andere gevallen was sprake van ernstige
onrust en beroering onder de bevolking die
mede aanleiding was tot het ontslag en
daarvan horen we in Tholen alleen iets nadat
het ontslag heeft plaatsgevonden.
Het verschil van mening over de jurisdictie
van het Hof van Holland heeft tot 1669
geduurd, toen besloten werd om een eigen
Hof van Zeeland op te richten. Nadat op 12
december 1669 in de Statenvergadering de
benoeming van de raadsheren van dit Hof al
was bekrachtigd, is dat project echter om
onbekende redenen alsnog afgeblazen. In
plaats daarvan werd de eveneens in Den Haag
gevestigde Hoge Raad belast met de
behandeling van alle beroepszaken en tevens
van de zaken van eerste aanleg die daartoe
met speciale vergunning van de Zeeuwse
Staten waren toegelaten." In juni 1674 keert
Zeeland, vermoedelijk door toedoen van prins
Willem III. terug onder de jurisdictie van het
Hof van Holland, maar met de nu blijkbaar
wèl haalbare restrictie dat 'de heeren Staten
van Zeeland ten aanzien van twee Zeeuwse
partijen sullen hebben en mogen excerceeren
de vrije faculteyt om dienaangaande zodanig
te disponeren, gebieden en verbieden sooals
denselven ten meesten dienste van hare
provincie oirbaerlijck achten sullen'."'
Noten
1. Geb. Tholen 1615, tweede zoon van Philiberten
Anna van Heerjansdam. Hij werd aanvankelijk aange
duid als 'Thienhoven', later werd dat 'Stavenisse', naar
de ambachtsheerlijkheid die hij van zijn neef Reinout
van Tuyl van Serooskerke gekocht had. (Voor genealo
gische gegevens, zie de Genealogie van Tuyll van
Serooskerke door J.C. Pol vliet en het Wapenboek van
Ferwerda.)
2. Zie hiervoor K. Heeringa, 'Zeeuwsche Jonkers in de
zeventiende eeuw', in: Bijdragen aan de Vaderlandse
Geschiedenis5e Reeks, VII, 1920, en Jacob van
Grijpskerke, 'T Graafschap van Zeeland (Middelburg
1882).
3. Ca. 1575-1627, zoon van Wolfert, baljuw van Goes,
stammend uit de (bastaard)tak van Borssele van Spreeu-
westeyn, secretaris/pensionaris van Tholen van 1611 tot
1626, Zijn zoon, eveneens Philibert geheten, was in
1648 schepen van Tholen en werd later baljuw van
Poortvliet (T graafschap van Zeelandp. 291-292).
4. Gemeentearchief Tholen (GAT), Stadsarchief,
inv.nr. 1, Resolutieboek, 22 april 1633.
5. 'Brieven van de Middelburgse regent Hendrick
Thibaut aan stadhouder Willem II en diens secretaris
Johan Heilersich (1648-1650)', uitgegeven door J.H.
Kluiver in Nederlandse Historische bronnen (Den Haag
1993), brieven nrs. 6 en 17.
6. GAT, Stadsarchief, inv.nr. 1. Resolutieboek, 15 dec.
1625.
7. Rijksarchief in Zuid-Holland. Archief Hof van
Holland, inv.nr. 3914, Rol 20 mei 1656.
8. Ibid.inv.nr. 390, Correspondentieregister, fol.
246v. De familie Vetli en Van de Perre maakten in
deze periode deel uit van dezelfde Middelburgse
machtsgroepering. De zonen van Lieven van Vrijberghe
waren in Middelburg opgegroeid, hun moeder en
Willem L.'s vrouw waren Van de Perre's en we
moeten Adriaan Veth dus waarschijnlijk zien als de
steunpilaar van de Van Vrijberghes in de Staten.
9. Het woord 'politiek' werd in de 17de eeuw welis
waar vaak gebruikt in verband met het engere begrip
'gezagshandhaving', maar had ook de huidige, meer
algemene betekenis.
10. Notulen Staten van Zeeland van 28 aug., 4 t/m 7
december 1656 en de brieven aan het Hof van 20 okt.,
11 en 14 dec. (Correspondentieregister Hof van Hol
land, inv.nr. 370, fol. 274v, 280 en 285).
11. GAT, Stadsarchief, inv.nr. 2, Resolutieboek, fol.
53.
12. GAT, Stadsarchief, inv.nr. 2, Resolutieboek, 17
nov. 1656 en Notulen Staten van Zeeland van 7 dec.
1656.
13. Stavenisse's opvolger Willem L. was daar niet bij,
zijn broer Johan L. wel. De anderen waren: burgemee
ster mr.Wilhelm en de pensionaris mr. Joan van Vrij
berghe, allebei zonen van Marinus.
14. Hendrik Thibaut van Middelburg was hem in 1651
voorgegaan, Comelis Stavenisse van Zierikzee (1673),
Pieter Muenincx van Veere (1678) en Johan Godin van
Middelburg (1687) zouden volgen.
15. Groot Placcaetboek van Holland en Zeeland, fol.
688.
16. Ibid.fol. 692.
22
