lam, leeuwin met jongen, pelikaan, brood,
duif, kachel en kazuifel;
hert; Madonna met kind; Lam Gods.
Diennotieven
De dierensymboliek is zo oud als de mens.
Zij ontstaat doordat de mens in het dier
bepaalde eigenschappen van zichzelf of van
anderen terugvindt, als navolgenswaardig of
afschrikwekkend voorbeeld. De deugden en
de ondeugden worden met deze symboliek
uitgebeeld.
Veel voorkomende motieven en hun
symboliek zijn:
adelaarals symbool van Christus (en de
evangelist Johannes);
duifsymbool voor de H. Geest (Matth.
3:16), vrede, barmhartigheid, boodschapper,
postillon d'amour;
bok, zinnebeeld der wellust en onkuisheid
en daardoor het evenbeeld van Satan;
eend, huwelijkstrouw, oud jachtmotief;
gans, waakzaamheid, domheid, onnozelheid,
praatzucht;
haan. Christus als overwinnaar van de macht
der duisternis en de boze geesten;
haas. kleinmoedigheid, vreesachtigheid
en vlucht;
hert. zachtmoedigheid, fierheid, jacht (in
Zeeland ziet men vaak een liggend hert);
hond. trouw en waakzaamheid;
kat, luiheid, gemakzucht, behaagzucht,
vrijheid;
konijn, vaak afgebeeld met leeuw en hert;
leeuw (koning der aarde), kracht en
standvastigheid;
de Nederlandse leeuw, al of niet in
Hollands tuin;
zwaan, minne, attribuut van de goede
dood;
pauw. pronkzucht, ijdelheid, weelde,
onsterfelijkheid.
Grappig is dat op Zeeuwse merklappen de
pauw vaak met afhangende staart afgebeeld
staat, dus: 'ons Zeeuwen bin nie alleen
zunig'. maar 'ons Zeeuwen bin ok
bescheien'
Andere motieven
Naast de bijbelse en diermotieven ziet men
nog veel andere voorstellingen op
merklappen, o.a.:
bloem- en bloempotmotieven, hart- en
hoekmotieven, huis en huisraad (zie merklap
1709), kerk, kerktoren en kerkelijke
voorwerpen, krans, krans met engelen, kroon,
cartouche, molen, vierkant, ster en achthoek,
de Nederlandse Maagd, spinnende aap,
ruiters, paard en wagen, schip, randmotieven,
tafereeltjes en mensfiguurtjes, vrucht en
vruchtboom, levensbomen
Zeeuwse merklappen
Zijn er typisch Zeeuwse merklappen? Op een
heel speciale groep van stop- en merklappen
staan teksten. Er staat geborduurd wie de
handwerkster was, wanneer zij haar opdracht
voltooide (soms begon) en bij wie zij het
geleerd had. Deze doeken zijn van Zeeuwse
afkomst, de merklappen zijn bijna allemaal
voorzien van het Middelburgse wapen.
De Zeeuwse doeken laten verschillende keren
hetzelfde grote gebouw zien. Dit gebouw met
een rond uitkijktorentje op het dak lijkt op een
huis uit 1641 in Vlissingen. Ook staat op
vijftien Zeeuwse merklappen een bouwwerk
met een grote poort en drie torens waarop
vlaggen wapperen. Tot nu toe werd niet
ontdekt om welk gebouw het hier gaat.
Zijn op de haag van de Nederlandse Maagd
pauwen met lange afhangende staarten
geborduurd, dan blijken de doeken uit
Zeeland afkomstig te zijn.
Ook ziet men vaak: een volgeborduurde hoorn
des overvloeds. tafels met tafelkleden en veel
te groot uitgevallen boeketten die in
orenvazen staan. Bij het trapgevelhuis zijn
dikwijls twee zwevende geniën naast de top
geborduurd, vaak dragen zij het lint met de
kroon. Het verspiedersmotief, randjes met
anjers of tulpen of rozen rondom, werd vaak
op Zeeuwse doeken gebruikt.
Opmerkelijk is dat op de lappen van Tholen
en Sint Philipsland naast hetzelfde kerkje en
huisje de randjes rondom vrij recht en
geometrisch zijn, terwijl deze elders veel
vloeiender en ronder zijn (zie merklap I860).
Ook hier valt weer op te merken dat er
typisch Zeeuwse kenmerken zijn.
Nog steeds is er een grote groep
merklappenliefhebbers en worden er
merklappen geborduurd: de oude motieven
worden vaak vermengd met nieuwe. De
belangstelling voor deze doeken is groeiende,
de merklappententoonstelling in streekmuseum
De Meestoof in Sint Anttaland trok erg veel
bezoekers, reden voor het museum om
permanent merklappen te exposeren. In het
museum worden ook foto's verkocht van oude
merklappen.
♦Streekmuseum De Meestoof, St.-Amialaud
14
